تعریف شوره :
شوره، رسوب نمک های محلول در آب است که در اثر تبخیر بر روی سطح دیوارهای بنایی باقی خواهند ماند.
شوره معمولا با ساخت ساختمان یا مدتی پس از اتمام ساخت بر روی نمای ساختمان ظاهر خواهد شد.
ترکیبات آجر و نحوه تولید آن
در ترکیبات آجر معمولا سولفیدها و به ویژه پریت (سولفید آهن) وجود دارد.این سولفیدها در حین پخت اکسید میشوند و So3 آزاد می کنند. So3 با اکسید های بازی در رس واکنش می دهد و سولفات کلسیم ،سدیم ، پتاسیم و سولفات منیزیم را تشکیل می دهد. سولفات های سدیم ، پتاسیم و منیزیم هنگامی که حرارت پخت آجر در کوره از دمای ۹۵۰ درجه بالاتر برسد آزاد می شوند در حالی که سولفات کلسیم به حرارت حداقل ۱۲۰۰ درجه برای آزاد شدن نیاز خواهد داشت.
معمولا دمای پختن اجر از ۹۵۰ تا ۱۲۰۰ درجه متغییر است بنابراین از بین سولفات کلسیم ، سدیم ، پتاسیم و منیزیم موجود در آجر ، تنها سوالفات کلسیم در بعضی مواقع و به مقدار کم بر روی آجر ظاهر می شود. وقتی که شوره بر روی دیوار ظاهر می شود اغلب به اشتباه عامل آن را ، تنها اجر می شناسند،اما نمک های ملات ودوغاب ، شن و آب مورد استفاده نیز ممکن است باعث ایجاد شوره شوند.
انواع شوره ها
انواع شوره عبارت است از:
- شوره های سولفاتی: برای پیشگیری از این دسته شوره باید از مصرف آب سولفات دار خودداری شود، از آجرهای کاملاً پخته استفاده شود و آجرها نباید آب مکنده باشند
- شوره های کربناتی:برای پیشگیری از این دسته شوره باید از مصرف آجر، ملات و آب نیترات دار پرهیز شود.
- شوره های کلروری:در کاربرد جوهر نمک رقیق این مورد شوره ایجاد می شود و لازم است سطح دیوار قبل از پاشیدن جوهر نمک خیس شده و پس از اسیدپاشی فوراً شسته شود.
- شوره های نیتراتی: برای جلوگیری از نفوذ آب حاوی نیترات (به کمک عایق کف) روش مؤثری برای مقابله با این شوره به شمار می آید. اجرای صحیح لوله تهویه شبکه فاضلاب به منظور جلوگیری از نشت گازهای نیترات دار، مانع بروز سفیدک خواهد شد.
مقایسه شوره و لکه های دیوار
شناسایی منشا شوره ، لکه یا مواد خارجی موجود بر روی دیوار مهمترین مرحله در جهت حذف شوره یا لکه است. برخی از لکه ها اغلب با شوره اشتباه گرفته می شوند چون شناسایی درست شوره یا لکه ممکن است سخت باشد و توصیه می شود از تجربه افرادی که در زمینه آجر تخصص دارند استفاده شود.
انواع لکه
- بیرون زدگی آهک ( رسوب کربنات ) : این لکه ها معمولا به رنگ سفید یا خاکستری ظاهر می شوند، آجرها در این لکه ها پوسته پوسته می شوند و نمای دیوار را فرسوده خواهند کرد.
- رسوب سیلکاتی: این لکه ها دارای رنگ سفید یا خاکستری هستند، کف سفید رنگ باعث تغییر رنگ نمای اجری می شوند.این تغییررنگ ممکن است در تمام سطح آجر یا در شکل کوچک نامنظم روی آجر ظاهرشود. این رسوب معمولا با شستن آجر با محل اسید هیدرو کلریک ، روی دیوار ظاهر می شود.
- لکه های سبز یا زرد وانادیم : لکه های سبز یا زرد که بر روی آجر ظاهر شده و معمولا در اثر رسوب نمکهای وانادیم هستند. این نمک ها شامل سولفات ها ، کلریدها یا هیدرات های وانادیم می باشند. شرایط پیدایش این لکه ها بر روی آجر مانند شرایط شوره است. این لکه ها ممکن است بر روی آجر قرمز، زرد وسفید ظاهر شوند.
- لکه های منگنز: تخت شرایط خاص لکه قهوه ای (قهوه ای مایل به زرد و یا خاکستری) بر روی ملاتهای اتصال دهنده آجر ظاهر خواهد شد. این نوع لکه در نتیجه وجود اکسید منگنز است که می تواند به عنوان عامل رنگ در ماده اولیه آجر به کار رفته باشد و سپس در اثر واکنش با یک اسید این لکه ها ایجاد می شود.
- لکه های حاصل از منابع خارجی: دیگر لکه هایی که اجر را تحت تاثیر قرار خواهد داد معمولا به وسیله منابع دیگر مانند آلودگی، رشد موجودات زنده ، کارتن های بسته بندی و …..ایجاد می شوند. معمولا منبع ایجاد کننده این لکه ها مشخص است که ممکن است لکه های حاصل از رشد مو جودات زنده می تواند شامل جلبک یا کپک باشند.
مکانیسم ایجاد شوره
برای ایجاد شوره سه شرط بسیار مهم است:
- وجود نمکهای محلول در دیوار.
- وجود رطوبت کافی که نمک ها را فعال کند.
- وجود مسیری برای حرکت محلول های نمکی به سمت سطح دیوار و تبخیر نمک های محلول.
وقتی که شوره بر روی دیوار پدیدار می شود اغلب به اشتباه عامل آن را اجر می دانند. درحالی که نمک های محلول در ملات دوغاب شن وآب مورد استفاده نیز می تواند باعث ایجاد شوره شوند.
برخی از عوامل موثر در بروز شوره بر روی دیوار
- نقش ملات در تشکیل شوره: اولین و مهمترین منبع آلوده شدن آجر به شوره می شود ملات است. ملات حداقل از چهار طرف و گاهی از پنج طرف با اجر در در ارتباط هستند. ملات در حالت مرطوب با آجر به کار برده می شود که رطوبت فراوانی را برای انتقال نمک های محلول ازملات به آجر فراهم می کند. اگر میزان نمک محلول ملات قابل زیاد باشد به همان مقدار رطوبت انتقال یافته ، نمک محلول ملات به سمت آجر حمل می شود. واکنش سیمان از مهمترین عناصر محلول هیدروکسید کلسیم است.این ماده با دی اکسید کربن موجود در هوا واکنش داده و کربنات کلسیم را تشکیل خواهد داد که پودری سفید رنگ است.
- نقش آجر در ایجاد شوره: آجر ممکن است محتوای نمکهای محلول باشد و باعث ایجاد شوره شود. پتانسیل آجر برای شوره زدن را می توان با استفاده از تست شوره با روش موجود مورد بررسی قرار داد.
- در این آزمون آجر برای یه دوره ۷ روزه در آب مقطعر قرار می دهند.
- آجرهای که ماده اولیه آن خاک رس است معمولا پتانسیل ایجاد شوره وجود دارد.چنانچه میزان این شوره کم باشد و منجر به پوسته شدن آجر نشود و زیبایی نما تحت تاثیر قرار ندهد مشکل ساز نخواهد بود و می توان ان را به راحتی برطرف کرد.
- ۳) آجر تو کار که نما روی آن اجرا می شود: در صورتی که آجر توکاری کهآجر نما روی ان کار می شود دارای شوره باشد می تواند این شوره را به آجرنما انتقال دهد ودر نتیجه شوره روی نما ظاهر می شود.
- ۴)دمای پخت آجر می تواند در بروز یا عدم بروز شوره موثر باشد.
- ۵) نوع سوخت کوره : معمولا برای پخت آجر از گاز ، نفت ویا گازوئیل استفاده می شود. نوع فرآوری و میزان خلوص این سوخت ها در شوره زدن این محصول اثرگذار می باشد.
- ۶)اجرای نادرست بند کشی هنگام نما کردن: در صورتی که بند کشی به درستی انجام نشود لکه های شوره یا به عبارتی ملات بند کشی تمام سطح نما را آلوده می کندواین ملات عامل تشدید شوره خواهد یود.
- ۷) وضعیت جوی آب و هوا در زمان اجرای پروژه: در زمستان به دلیل سردی هوا و افزایش میزان رطوبت ، شوره تشدید میشود. وقتی دیواره آجری تازه ساز در معرض رطوبت قرار گیرد، رطوبت عناصر محلول را به سطح خواهد آورد.
- هیدروکسید کلسیم ماده ای است که معمولا در سیمان و ملات وجود دارد. این ماده وقتی دما کاهش می یابد بیشتر حل میشود و بیشترین حلالیت آن در دمای ۴ درجه سانتی گراد( ۴۰ درجه فارنهایت) می باشداین ماده به صورت پودر سفید رنگ بر روی اجر نمایان می شود.
- ۸) رنگ آجر: رنگ اجر یکی از عوامل موثر در نمایش شوره می باشد. از انجایی که بیشتر شوره ها سفید رنگ هستند، لذا شوره سفید بر روی آجر های رنگ روشن مانند آجرهای زرد شاموتی، آجر سفید کمتر دیده می شوند ولی این میزان شوره روی اجرهای قرمز، قهوه ای وسیاه نمایان می باشد.
راه هایی برای کنترل شوره
۱- کاهش سولفات های قلیایی در رس که تشکیل دهنده آجر ملات و دوغاب سیمان
۲- جلوگیری از نفوذآب به داخل دیوار بنایی
الف: استفاده از حداقل آب مورد نیاز هنگام ساخت دوغاب و سیمان
ب: استفاده از سایه بانها یا درب پوش های سنگی روی دیوار
ج: استفاده از مواد پوششی برروی نمای ساختمان برای ضدآب کردن آن
د: عایق بندی ( توسط ایزوگام ) در قسمت پایینی دیوار که با زمین مرتبط است
۳ – کاهش امکان حرکت رطوبت از داخل دیوار به سطح آن
روش های حذف شوره در صورت پدیدار شدن بر روی نما
اولین گام برای از بین بردن شوره شناسایی نمک است. اگر نمک محلول در آب عامل ایجاد شوره باشد بهترین روش حذف آن استفاده از برس خشک است. یک روش برای حذف شوره روش سند بلاست نما می باشد با این روش، سطح آجر را سایش داده و نمک های رسوب کرده بر سطح را حذف میکند. این عمل باعث افزایش خلل و فرج روی دیوار و افزایش جذب آب خواهد شد بنابراین پس از سند بلاست باید دیواره با مواد ضد آب ، آب بندی کرد. استفاده از مواد شیمایی در حذف شوره موثر است. بعد از استفاده از محلول های شیمایی برطرف کننده شوره، دیواره باید کاملا با آب تمیز شسته شود. یک ماده شیمایی معمول که برای حذف شوره به کار می رود محلول اسید کلریدریک وآب است این محلول در نسبت ۱ به ۱۲ (اسید کلریدیک به آب ) به کار می رود. شناسایی نوع نمک ایجاد کننده شوره در برطرف کردن آن بسیار حائز اهمیت است لذا در صورتی که نمک ایجاد کننده شوره بتواند با اسید کلریدریک واکنش دهد( مانند نمکهای کربناتی) و موجب ایجاد بر روی نما شود ، استفاده از محلول های دیگر مانند اسید فسفریک وآب به نسبت ۱ به ۹ میتواند مفید باشد. تمیز کردن شوره از دیوار درمان شوره نیست . اینکار تنها علائم شوره را از دیوار حذف می کند و امکان پدیدار شدن مجدد آن بر روی دیوار وجود دارد. در آخر باید خاطر نشان کنم که شوره یک مسئله قابل کنترل است. هر چند شوره نباید مشکل دیوارهای جدید باشد. با حذف سه شرط لازم یا یکی از شروط لازم برای ایجاد شوره، استفاده از مصالح ساختمانی خوب، رعایت جزئیات و کیفیت بالای ساختمان سازی می تواند امکان ایجاد شوره بر روی دیواره های جدید را بسیار کاهش دهد.
روش‌های رفع شوره آجر
۱- آبپاشی با فشار (واترجت)
اگر منشاء شوره آجر وجود نمکهای محلول در آب باشد، شستشوی نمای آجری با جریان پرفشار آب این لکه‌های سپید را پاک خواهد کرد. نمای آجری پس از نماشویی با واترجت باید به خوبی خشک گردد. چون در غیر این صورت، آب باقی مانده بر روی سطح میتواند باعث جابجایی نمک‌ها و بروز دوباره شوره‌زدگی شود.
۲- برس‌زنی خشک
ساده‌ترین روش برای زدودن شوره ناشی از نمکهای محلول در آب برس‌زنی نمای آجری است. شوره آجر را می‌توان با سایش سطح به وسیله یک برس سیمی از روی نما پاک کرد.
۳- ماسه‌پاشی خشک (سندبلاست)
با سایش نمای آجری از طریق ماسه‌پاشی می‌توان نمکهای رسوب کرده بر روی سطح را پاک نمود. اما توجه داشته باشید که این کار با افزایش خلل و فرج سطح آجر و ملات بندکشی جذب آب آنها را بالا میبرد. پس بهتر است پس از سندبلاست، یک یا چند لایه رزین ضدآب نانو بر روی سطح نما اجرا شود.
۴- شستشو با اسید
استفاده از محلول رقیق سرکه (اسید استیک + آب گرم) راهکاری ساده برای زدودن شوره آجر است. سرکه نسبت به مواد شیمیایی صنعتی ضرر کمتری داشته و معمولا در خانه‌ها در دسترس است. محلول اسید کلریدریک (جوهر نمک) و آب با نسبت ۱ به ۱۲ و محلول اسید فسفریک و آب با نسبت ۱ به ۹ نیز برای رفع شوره آجر بکار می‌روند. برای انتخاب اسید مناسب ابتدا باید نوع سفیدک آجر را مشخص نمایید. برخی نمک‌ها می‌توانند با اسیدها وارد واکنش شده و فرآیند شوره‌زدگی را تشدید یا تکرار نمایند. برای مثال، اسید کلریدریک ماده مناسبی برای رفع سفیدک کربناتی نیست. زیرا نمکهای کربناتی با آن واکنش داده و دوباره به صورت شوره روی نمای آجری رسوب می‌کنند. نکته آخر اینکه پس از شستشو با اسید می‌بایست سطح نما را آب تمیز بشویید.
