مبحث ۱۹ مقررات ملی ساختمان در مصرف انرژی
شما میتوانید در اینستاگرام مطالب جدید ما را دنبال کنید
عوامل مختلفی از جمله استاندارد نبودن ساختمانها در کشور، عدم به‌کارگیری مصالح و تجهیزات ساختمانی عایق و مؤثر در کاهش اتلا‌ف انرژی در یک ساختمان سبب شده که اکثر ساختمان‌های کشور بزرگ‌ترین منبع اتلا‌ف انرژی باشند و فاقد ضوابط فنی شناخته شده برای جلوگیری از اتلا‌ف انرژی محسوب شوند.
نکته مهم در این بین آن است که رعایت مقررات ملی ساختمان به‌خصوص رعایت مبحث ۱۹ مقررات ملی ساختمان می‌تواند این مشکلا‌ت را به راحتی حل کند. البته در این صورت علا‌وه بر صرفه‌جویی در مصرف سوخت ساختمانها و جلوگیری از اتلا‌ف انرژی بخش خانگی و تجاری به میزان قابل توجه که از اهداف اصلی آن است، کاهش آلودگی هوا و رسیدن به سطح آسایش مناسب و استفاده از مصالح و تجهیزات ساختمانی نوین و استاندارد را نیز به همراه خواهد داشت. براساس ماده ۳۳ قانون نظام مهندسی کشور مسؤولیت نظارت عالیه بر اجرای ضوابط و مقررات ملی ساختمان در طراحی و اجرای تمام ساختمانها بر عهده وزارت مسکن و شهرسازی است.
برای تحقق اهداف مشخص شده در این ماده وزارت مسکن مقررات ملی را در بیست مبحث منتشر کرد که مبحث ۱۹ آن مربوط به صرفه‌جویی در مصرف انرژی در ساختمان است.
مبحث ۱۹ مقررات ملی ساختمان در سال ۱۳۷۰ به تصویب هیأت وزیران رسید و اجرای آن در ساختمان‌های کشور الزامی‌شد اما به دلیل اجباری نشدن این مبحث در ارگان‌های قانونی، سیستم کنترل و نظارت قانونی برای اجرای این مبحث در طول این چند سال در شهرداری‌ها، وزارت مسکن و شهرسازی یا هر نهاد مرتبط دیگر وجود نداشته و استفاده انبوه‌سازان و به‌تقریب تمام دست‌اندرکاران ساختمان و حتی ساختمان‌های دولتی از این مقررات در ساختمانها به صورت سلیقه‌ای و بسیار محدود و انگشتشمار بوده است.
این مبحث چندین بار باز‌نگری شده که آخرین آن در سال ۱۳۸۱ بوده و بعد از باز‌نگری، چاپ و به تمام ارگان‌های کشوری ابلا‌غ شده است.
در حال حاضر اجرای مبحث ۱۹ مقررات ملی ساختمان برای همه ساختمان‌های دولتی اجباری است و اجرای آن برای همه ساختمان‌های بخش خصوصی واقع در تهران و شهرهای تابع از سال ۱۳۸۴ اجباری شده و برای ساختمان‌های واقع در سایر شهرها و استان‌ها مطابق برنامه زمانبندی الزامی‌است.
علا‌وه بر ساختمان‌های درحال احداث، بخش عمده‌ای از مصرف انرژی در بخش ساختمان و مسکن مربوط به ساختمان‌های موجود و قدیمی است که به طور عموم بین ۴۰ تا ۶۰ درصد اتلا‌ف انرژی دارند. راهکارهای اجرایی و با صرفه اقتصادی که در ساختمان‌های موجود بتواند اتلا‌ف انرژی را کاهش دهد، با ممیزی انرژی ساختمان مشخص می‌شود.
در کنار آن ،یکی دیگر از مهم‌ترین راه‌های اتلا‌ف حرارت که هم در ساختمان‌های قدیمی و هم در ساختمان‌های جدید مورد بحث است، نفوذ هوای بیرون به داخل ساختمانها از طریق منافذ است . این عمل وقتی اتفاق می‌افتد که هوای گرم بالا می‌رود و هوای سرد از راه درزها به ساختمان نفوذ می‌کند و بنابراین باعث افزایش مصرف سوخت در ساختمان به منظور جبران افت دما می‌شود. وجود نورگیرها، سقف‌های بلند و باز بودن دودکش شومینه‌ها و سرعت باد می‌تواند این اثر را تشدید کند.
حمایت‌های مالی تسهیل‌کننده
نکته قابل توجه آنکه اجرای این مبحث در فضای کاری بخش خصوصی انجام می‌شود و بخش دولتی بعد نظارتی کار را بر عهده دارد.
در واقع برای اجرای موارد صرفه‌جویی انرژی در ساختمان‌های درحال احداث در بخش غیردولتی، شهرداری‌ها وارد عمل می‌شوند و در گردش کار صدور پروانه ساختمانی و پایان کار ساختمان، کنترل و نظارت صحیح بر مبحث ۱۹ مقررات ملی ساختمان، در طراحی و اجرای ساختمان انجام می‌پذیرد.
در واقع سازنده ساختمان مسؤولیت صحت انجام تمام عملیات اجرایی ساختمان را برعهده دارد و در اجرای این عملیات باید مقررات ملی ساختمان، ضوابط و مقررات شهرسازی، محتوای پروانه ساختمان و نقشه‌های مصوب مرجع صدور پروانه را رعایت کند.
مطابق با مبحث ۱۹ مقررات ملی ساختمان رعایت موارد زیر در ساختمان الزامی‌است:
۱_ عایق‌کاری دیوارهای خارجی ساختمان.
۲_ نصب پنجرههای دوجداره .
۳_ عایق‌کاری کانال‌های هوا، لوله‌های تأسیسات و سیستم تولید آب گرم.
۴_ نصب سیستم‌های کنترل‌کننده موضعی نظیر شیرهای ترموستاتیک روی رادیاتورها.
۵_ نصب سیستم‌های کنترل مرکزی هوشمند و مجهز به سنسور اندازه‌گیری دمای هوای محیط.
وزارت مسکن و شهرسازی به عنوان ناظر عالی در زمینه ساخت و ساز، بر عملکرد سازمان‌های عهده‌دار کنترل و اجرا در زمینه رعایت دقیق مقررات ملی ساختمان و ضوابط شهرسازی نظارت می‌کند و درصورت مشاهده هرگونه تخلف، موارد را به مراجع صدور پروانه ساختمان و سازمان نظام مهندسی ساختمان استان اعلا‌م و تا رفع تخلف، موضوع را از مراجع قانونی و در صورت لزوم مراجع قضایی پی‌گیری می‌کند.
این نحوه اجرا باعث می‌شود که بعد اقتصادی و هزینهفایده واقعی (براساس قیمت پرداخت شده نه قیمت واقعی یا قیمت تمام شده برای دولت) از سوی سازندگان مورد توجه خاص قرار گیرد و مبنای تصمیم‌گیری‌ها واقع شود.
یکی از روش‌های حمایتی سیاست‌های مرتبط با تبصره ۱۹ حمایت‌های مالی در قالب کمک‌های بدون عوض یا تحویل تجهیزات و امکاناتی است که بتواند رعایت این اصل را فراهم کند.
برای مثال، یکی از مهم‌ترین نکات در این بین استفاده از عایق‌های حرارتی دیوارها و پنجرههای دوجداره است و همچین به‌کارگیری تجهیزاتی با ظرفیت مناسب و بهره‌وری بالا سبب کاهش میزان بار حرارتی ساختمان می‌شود.
آنچه مسلم است، در بین تمام پارامترهای تأثیرگذار، به‌کارگیری تجهیزات با ظرفیت مناسب (به عنوان مثال، انتخاب دیگ و مشعلی با ظرفیت مورد نیاز ساختمان)، بهره‌وری بالا (به‌عنوان مثال، استفاده از بخاری‌هایی با مصرف کم و بازدهی بالا ) و همچنین کنترل سامانه‌های گرمایشی (به‌عنوان مثال، استفاده از سیستم‌های کنترل هوشمند در موتورخانه و شیرهای ترموستاتیک رادیاتورها) از عوامل مؤثر در میزان مصرف انرژی گرمایشی در ساختمان محسوب می‌شوند اما برای سازنده بنا این توجیهات زمانی مفهوم پیدا می‌کند که درمحاسبات واقعی او نیز لحاظ شود.
در کنار سیاست قیمتی حامل‌های انرژی لا‌زم است برنامه‌هایی برای تسریع در اجرای این طرح‌ها اجرا شود.
برای مثال، درحالی که مرکز تحقیقات و ساختمان وزارت مسکن و شهرسازی در حال تهیه و تدوین استانداردها برای تولید پنجرههای دوجداره است، باید تولید و استفاده از پنجرههای دوجداره از منظر فراتخصصی و در سطح منافع ملی کشور بررسی شود و دراین شرایط یکی از نتایجی که به دست می‌آید، آن است که حمایت نقدی از تولید این پنجره‌ها به گونه‌ای که قیمت عرضه آن به مصرف‌کننده کاهش یابد، منافع ملی را تأمین می‌کند.
براساس آمارها اتلا‌ف انرژی ساختمان از طریق پنجره‌ها ۳۰ تا ۴۰ درصد است و به همین سبب باید راهکارهای استفاده از تجهیزاتی مانند پنجرههای دوجداره فراهم شود.
تنها با استفاده از پنجرههای دوجداره که یکی از موارد مبحث ۱۹ مقررات ملی ساختمان است، ۵۰ درصد از اتلا‌ف حرارتی کاسته می‌شود و ۲۰ درصد مصرف انرژی در ساختمانها کاهش می‌یابد.
فواید اجرای مبحث ۱۹ مقررات ملی ساختمان
به صرفه بودن اجرای مبحث ۱۹ یکی از نکات کلیدی است که در صورت پذیرفته شدن آن از سوی سازندگان بنا و استفاده‌کنندگان از ساختمان‌های مسکونی می‌تواند گام مهمی در تحقق اهداف مدنظر این مبحث بردارد.
از یک سو پایین بودن قیمت حامل‌های انرژی باعث می‌شود که به رغم صرفه جویی قابل توجه در میزان مصرف حامل‌های انرژی مبلغ صرفه‌جویی شده در سبد هزینه خانوار چندان جدی به نظر نیاید. از سوی دیگر و حتی با لحاظ کردن شرایط قیمتی کنونی و در حالی که در نگاه نخست به نظر می‌رسد اجرای مبحث ۱۹ مقررات ملی ساختمان سبب افزایش هزینه‌های ساختمان می‌شود، چنانچه این مبحث در ساختمانها به‌درستی اجرا شود، علا‌وه براینکه هزینه‌های اولیه ساخت را کاهش میدهد، با توجه به صرفه‌جویی انجام شده در هزینه‌های بهره‌برداری و مصرف انرژی ساختمان، برای مصرف‌کننده سودآور نیز خواهد بود.
به‌کارگیری تجهیزاتی با ظرفیت مناسب و بهره وری بالا سبب کاهش میزان بار حرارتی (میزان حرارت خارج شده) ساختمان می‌شود.
به‌طور کلی اتلا‌ف حرارتی ساختمان از دو منبع اصلی ناشی می‌شود، اتلا‌ف حرارتی از جداره‌های ساختمان (نظیر دیوارها، سقف و کف) و اتلا‌ف حرارتی در نتیجه ورود هوای سرد خارج به داخل ساختمان از طریق نفوذ و تجدید هوا.
از این‌رو، رعایت عایق‌کاری حرارتی در طراحی و اجرای ساختمانها و استفاده از مصالح مصرفی مناسب که در مرحله اول، نیاز به گرمایش و سرمایش را کاهش میدهد و در مرحله دوم از هدر رفتن گرما و سرمای تولید شده جلوگیری به‌عمل می آورد، از اهمیت زیادی برخوردار است و باعث صرفه‌جویی قابل توجهی در مصرف انرژی خواهد شد.
براساس اعلا‌م سازمان بهینه‌سازی مصرف سوخت کشور در صورت اجرای مبحث ۱۹ می‌توان نتایج زیر را انتظار داشت:
۱–کمک به اقتصاد خانواده.
۲–افزایش رفاه نسبی در نتیجه مصرف صحیح انرژی.
۳–کمک به اقتصاد ملی.
۴–کاهش مصرف سوخت و در نتیجه کاهش آلودگی‌های ناشی از آن.
۵–امکان برقراری دمای ثابت و تنظیم دمای دلخواه در اتاق به منظور تأمین شرایط آسایش.
۶–کاهش ظرفیت اولیه سیستم گرمایش و سرمایش تا ۴۰ درصد.
۷–کاهش استهلا‌ک سیستم گرمایش و سرمایش.
۸–توزیع متعادل حرارت و امکان برقراری دما‌های متفاوت در هر اتاق (حداقل ۵۰ درصد کاهش مصرف سوخت و هزینه‌های مربوط.)
منبع:
گزارش‌های وزارت مسکن و شهرسازی و سازمان بهینه‌سازی مصرف سوخت
بیشتر بدانیم:
- فرم ها و چک لیست هاي ضروري براي مهندسین ناظر ،طراح و مجری
- محاسبات سرانگشتی ویژه مهندسین عمران
- مشاوره مهندس ناظر
