آجر واژه ای است بابلی و نام خشت نوشته هایی بوده که بر آنها فرامین یا منشورها نقش می شد.
تاریخ استفاده از آجر را مربوط به هزاره چهارم دانسته اند.آجر خام از خشت خام به دست می آید. خشت های اولیه که برای ساخت خانه ها و اجزای داخلی اتاق ها استفاده می شدند در بخش هایی از اتاق که در مجاورت آتش قرار داشت مثل تنور پخت نان تبدیل به آجر شدند و این دریافت حاصل شد که خشت پخته نسبت به نوع خان آن مقاوم تر است و به تدریج در کنار خشت ، بخش هایی از بنا که نیاز به مقاومت بیشتری داشت با آجر اجرا گردید.
استفاده از آجر در مناطقی که سنگ مناسب در دسترس نبود(بین النهرین و مناطق جنوبی و مرکزی ایران) و همچنین سهولت به دسترسی به خاک و ارزانی و فراوانی و عایق بودن و آسانی کار رایج گردید.
نوع خاک بر حسب دانه بندی درجه خلوص و میزان مقاومت و گیرایی گل رس تاثیر اساسی در انتخاب ابعاد آجر دارد.
برخی بناهای آجری ایران و جهان
- هفت تپه خوزستان (هزاره دوم پیش از میلاد)/خشت و آجر توام
- برج معروف بابل (3000ق.م)/آجری
- معبد چغازنبیل(هزاره دوم پیش از میلاد)/آجری(آجر مربع به ابعاد 40 در 37 سانتی متر مکعب و ضخامت بین 7الی 10 سانتی متر)
- طاق کسری با دهانه حدود 25.5
- ایوان کرخه خوزستان
- مقبره امیر اسماعیل سامانی در بخارا/استفاده از آجر تزیینی
- ستون های مسجد جامع اصفهان ومسجد جورجین اصفهان (دوره آل بویه)/استفاده از آجر به شکل گره
معایب آجر
- پیچیدگی که همان خارج شدن از شکل هندسی مکعب مستطیل آجر است.
- ترک خوردن که به علت زیاد بودن ماسه در خاک رس است.
- جوش شدن که به علت وجود اکسیدهای قلیایی در خاک رس است.
- تیره شدن که به علت وجود سولفورآهن fes2در خاک رس است.
- پوکی به علت بد عمل آوردن خاک رس (ورزدادگی مختصر ) و وجود بیش از حد مجاز مواد آلی همچون کربنات ها است.
- آلویک زدن به علت وجود بیش از حد مجاز آهک در خاک رس است.
- شوره زدن به علت وجو بیش از حد مجاز سولفات های مختلف در خاک است.
مرمت آجر
- برای بناها با حساسیت بالا با استفاده از روشهای شیمیایی -مورفولوژی ، دستگاه مادون قرمز و xrd اجزا آجر شناسایی و آسیب ها مرمت می گردد.
- برای بناها گسترده برای رفع آسیب ها نوع نمک ها در الویت می باشد:
الف)نمک های نامحلول ←شکفتگی
ب)نمک های محلول ←نمایان شدن در سطح آجر/روش رفع با استفاده از برس یا قراردادن خمیر کاغذ روی سطح آجر - استفاده از پیل های الکتریکی که باعث یونیزه شدن نمک ها و جابجایی وبیرون آمدن آنها می شود در شرایط خاص معمول است.
استحکام بخشی آجر
- برای اشباع و ضد آب شدن آجر در گذشته موم داغ را روی آجر می مالیدند (روش متروک ولی مقرون به صرفه)
- امروز برای تثبیت آجر ز پارالویید استفاده می شود. خالص ترین نوع آن ایکروم که برای بناهای تاریخی تجویز می گردد.پارالویید را باید در استون یا تینر به نسبت 5 تا 10درصد حل و بعد آنرا داخل آجر تزریق نمود.
- بهترین موادی که امروزه برای تثبیت و استحکام بخشی خشت های قدیمی در بناهای تاریخی به کار می رود ، استفاده از رزین های اکریلیکی یا استرهای اسید سیلیسیک(اسید آلی +ترکیب الکل=استر) که می تواند حدود 10الی 15 سانتی متر با تزریق درخشت نفوذ کند.
انواع آجرهای آمودی
- آجر واکوب (مقاومترین نوع آجر)
- آجر پیش بر
- آجر مهری
- آجر گل انداز
- آجر کاری هشت و گیر
- آجر چینی به صورت گره و مشبک
- قواره بری آجری
- خوون چینی
- فریز
- آجر تراش
اشکال متداول آجر برای اجرای سفت کاری
- آجر کامل =قد
- نیمه آجر =نیمه یا نیم قد
- سه چهارم آجر=سه قدی
- یک چهارم آجر=چارک
- یک هشتم آجر = کلوک
- نیمه آجری که از طوا نصف شده =قلمدانی
- آجر کاملی که از ضخامت نصف شده =نیم لایی
- اگر از یک نیم آجر یک مثلث کم شود=کلاغ پر
