ضوابط طراحی و اجرای آسانسورهای آتش نشانی و لابی های مرتبط با آنان

آسانسور دسترسي آتش نشاني

براي ساختمانهاي با ارتفاع بيش از 40 متر از تراز متوسط زمين بايد حداقل دو آسانسـور مناسـب براي دسترسي نيروهاي آتش نشاني فراهم گردد.
براي آسانسورهاي دسترس آتش نشاني، بايد علاوه بر شرايط محافظت آسانسورها در برابر آتش كـه در ساير فصول اين مبحث آمده است، شرايط زير نيز تأمين شود:

• هر آسانسور دسترسي آتشنشاني بايد به طور مستقل در يك شفت محافظـتشـده قـرار داشـته باشد؛
• آسانسور دسترسي آتشنشاني بايد به تمام طبقات دسترسي داشته باشد؛
• اين آسانسورها بايد به يك لابي باز شوند. لابي اين آسانسورها بايد حداقل يك ساعت و درب آن داراي حداقل 45 دقيقه مقاومت در برابر آتش باشد و به شفت محافظت شده يكي از پلكانهـاي
  خروج دسترسي مستقيم داشته باشد. مساحت لابي بايد حداقل 14 متر مربع و عرض آن حداقل ۲/۴۵ متر باشد؛
• آسانسورها بايد داراي ظرفيت حداقل 13 نفر (1000 كيلوگرم) بوده، حداقل يكي از آنها داراي قابليت حمل برانكار مطابق مبحث پانزدهم مقررات ملي ساختمان باشد؛
• آسانسور بايد داراي كليد آتش نشان باشد؛

الزامات عمومی برای آسانسور های آتش نشانی در معماری ساختمان

• ساختمان هایی با اختلاف ارتفاع بیش از 23 متر از سطح زمین باید دارای حداقل یک آسانسور آتش نشانی( با توان حمل یک برانکارد) باشند.
• ساختمان هایی با اختلاف ارتفاع بیش از 40 متر از سطح زمین باید دارای حداقل دو آسانسور آتش نشانی ( با حداقل توان حمل یک برانکارد در یکی از آن ها) باشند.
• یک آسانسور آتش نشانی باید دارای تمامی ضوابط مطرح شده در مباحث مقررات ملی ساختمان در خصوص آسانسور و چاه های مختص به آسانسور باشد.
• تصرفات درمانی، نگهداری سالمندان ، نگهداري از کودکان خردسال و دبستان ها ، میبایست حداقل یک آسانسور آتش نشانی با توان حمل یک برانکارد را داشته باشند.
• حداقل ابعاد مفید اتاق آسانسور آتش نشان با توان حمل برانکارد ، 1200در 2100 میلیمتر با حداقل بازشوي 9,0 متر است و حداقل بار اسمی 1000 کیلوگرم براي ظرفیت حمل آسانسور مورد نیاز است.
• یک آسانسور آتش نشانی بدون توانایی حمل برانکارد، آسانسوري تعریف می شود که قادر به حمل حداقل 8 انسان، همچنین تحمل وزن 630 کیلوگرم باشد و سایر الزامات مربوط به آسانسور آتش نشانی در این مبحث نیز باید در مورد آن صدق کند.
• حداکثر مسافت پیمایشی براي رسیدن به آسانسور آتش نشانی در هر طبقه نباید بیشتر 30 متر پیمایشی باشد.( ملاك ، محاسبه فاصله از دور ترین نقطه در دسترس خروج تا درب آسانسور میباشد.)
• آسانسور آتش نشان باید به تمامی طبقات ساختمان دسترسی داشته باشد. مگر به تایید مقام قانونی که به نحو دیگري تصویب شده باشد.
• تمامی سیستم هاي اعلام حریق ساختمان باید به صورت اتوماتیک به مرکز هدایت آسانسور ها متصل بوده؛تا در صورت اعلام حریق ،کلیه آسانسورها به اجراي برنامه حریق از قبل تعریف شده بپردازند و از سرویس دهی عمومی خارج شوند.
• آسانسور آتش نشانی باید داراي یک سیستم مخابراتی توکار در داخل اتاق آسانسور باشد ، تا بتواند ارتباط مستقیم صوتی میان آتش نشانانی که در هنگام حریق از آن استفاده می کنند و پایانه اي که کنترل دستی آسانسور را در تراز تخلیه خروج بر عهده دارد بر قرار کند همچنین باید یک دستگاه مخابراتی نیز در اتاق موتور خانه آسانسور آتش نشان نیز موجود باشد.
• سیم کشی سیستم مخابراتی باید از درون چاه آسانسور آتش نشان صورت گرفته و داراي مقاومت حداقل دو ساعت در برابر حریق باشد.
• در هنگام بروز حادثه، در صورت قطع برق شهري آسانسور آتش نشانی باید داراي منبع تامین برق ثانویه ( ذخیره) باشد و سیستمآسانسور آتش نشان به صورت اتوماتیک به منبع تامین انرژي ثانویه متصل شود.( امکان کنترل دستی سیستم تغییر حالت برق از شهري به ژنراتور صرفا براي مقام مسئول سازمان آتش نشانی باید مهیا باشد)
• منبع برق ثانویه ( ذخیره) باید توان تامین انرژي الکتریکی، به مدت حداقل دو ساعت، براي کلیه تجهیزات آسانسور هاي آتشنشانی را داشته باشد.
• آسانسور آتش نشانی باید در داخل اتاق خود و همچنین در طبقات داراي چراغ هشدار نمایش دهنده اتصال آسانسوربه سیستمذخیره انرژي ثانویه ( ذخیره) باشد.
• الزام است لابی آسانسورآتش نشانی داراي سیستم تهویه مخصوص به خود باشد تا در صورت نفوذ دود احتمالی توانایی تخلیه آن و جا گذاري هواي تازه را داشته باشد.
• اجراي لابی ویژه آسانسور آتش نشان که حداقل یک ساعت مقاوم در برابر حریق بوده و همچنین دودبند باشد در تمامی طبقاتالزامی است.
• حداقل ابعاد لابی آسانسور آتش نشانی نباید کمتر از ابعاد اتاق آسانسور آتشنشانی باشدو باید امکان گردش برانکارد در آن درنظر گرفته شود.
• درب لابی آسانسور آتشنشان باید خود بسته شو و یا بسته شو به شکل اتوماتیک باشد و تمامی متعلقات آن نظیر چارچوب، قفل،دستگیره و … نیز باید حداقل یک ساعت در برابر حریق مقاوم باشند.
• درب هاي لابی آسانسور آتشنشان باید در پاسخ به سیگنال ارسال شده از یک دتکتور دودي فعال شده و بسته شوند( این دتکتور میتواند در فضاي مجاور خارج محیط فضاي مقابل آسانسور نصب گردد.) همچنین درب های فضاي مقابل آسانسور آتشنشانی باید توانایی بسته شدن در اثر عملکرد سیستم اعلام حریق ساختمان را نیز داشته باشند.
• جزییات اجرایی ساختمان باید به نحوی باشد که از رسیدن آب به اجزای آسانسور آتشنشان جلوگیری شود.
• سیستم های مکانیکی و الکترونیکی آسانسور های آتش نشانی باید در زمان های مشخص مورد تعمیر و نگهداری قرار بگیرد و این سرویس ها باید در زمانی انجام بگیرند که ساختمان در حال تعطیلی است یا فعالیت کمی دارد.تعمیرات حداکثر طی 24ساعت پس از تعطیلی باید انجام شوند.

مراحل خروج از سرویس دهی آسانسور ها درساختمان در هنگام دریافت خبر حریق

تمام آسانسور ها در یک ساختمان به محض دریافت خبر حریق از سوی سیستم اعلام حریق باید:

1. تمامی فراخوانی هاي طبقات را کنسل کنند.
2. اتاق آسانسور باید به تراز تخلیه خروج( یا طبقه اي که قبلا از طرف مسئولین سازمان آتش نشانی تایید شده است) باز گردد ودر هیچ تراز طبقه دیگري توقف نکند.
3. درب اتاق کابین در تراز تخلیه باز شده تا استفاده کنندگان احتمالی حاضر در اتاق آسانسور از آن خارج شوند.
4. درب آسانسور بسته شود و آسانسور از سرویس دهی عمومی خارج شود.
5. آسانسور هاي آتش نشان در تراز تخلیه خروج( یا طبقه اي که قبلا از طرف مسئولین سازمان آتش نشانی تایید شده است) به واسطه ملزوماتی که در این ضابطه ذکر می شوند آماده فرمان پذیري از مقام مسئول قرار بگیرند.
6. آسانسور های آتشنشانی باید به گونه ای برنامه ریزی گردند که در طبقات حریق به هیچ عنوان باز نشوند.

الزامات فنی و تاسیساتی آسانسور های آتش نشانی

• علائم راهنماي آسانسور آتش نشانی باید در ارتفاعی بیشتر از140 سانتی متر نصب شوند و در هنگام حادثه به صورت چشمکزن و به رنگ قرمز درآیند واعلام هشدار نمایند. چراغ قرمز چشمک زن باید به گونه اي باشد که کاملا در دید استفاده کنندگاناز لابی باشد و به وضوح، آسانسور خدمات رسان را از بقیه آسانسور هاي خارج از سرویس تمیز دهد.
• صفحه کلید آسانسور آتش نشانی شامل کلید قرار دادن آسانسور در وضعیت اضطرار در مدار باشد و همچنین داراي دو گزینهعادي و فراخانی باشد و کلید هاي الکتریکی باید در داخل کابین و خارج از کابین در تراز تخلیه خروج ( یا طبقه اي که قبلا ازطرف مسئولین سازمان آتش نشانی تایید شده است)آسانسور هاي آتش نشانی قرار بگیرند و به وسیله چراغ قرمز رنگ قابلتشخیص و تمیز از سایر کلید ها باشندو در صورت نفوذ دود بتوانند خوانایی خود را حفظ کنند .این سویچ ها و روشنایی آنها
  باید متصل به برق اضطراري ساختمان بوده و در صورت اعلام حریق توسط شبکه اعلام حریق؛ باید به صورت چشمک زن قرمزدر بیایند.
• آتش نشانان باید دسترسی مستقیم در تراز تخلیه خروج ساختمان( یا طبقه اي که قبلا از طرف مسئولین سازمان آتش نشانیتایید شده است) به آسانسور آتش نشانی داشته باشند و اختیار این آسانسور باید به واسطه کلیدي که در اختیار آتش نشاناناست در کنترل اتش نشانان قرار بگیرد.
• آسانسور هایی که براي حریق در نظر گرفته شده اند باید داراي چاه مجزا بوده که توان تخلیه دود احتمالی در ان در نظر گرفتهشده باشد وبه سیستم برقی مقاوم در برابر آتش براي مدت زمان حداقل دو ساعت مجهز باشند.
• چاه آسانسور آتش نشانی باید از سایر چاه هاي آسانسور دیگر مجزا شده باشد به گونه اي که در صورت وجود یک چاه مشترک باید جداره اي مقاوم در برابر اتش ( حداقل معادل دو ساعت) در بین چاه مخصوص به آسانسور آتش نشان و چاه های دیگر تعبیه شود ؛ و بدین صورت چاه مشترك را به دو چاه مجزا تقسیم کنند و یا کل چاه مشترك پیرو ضوابط چاه آسانسور آتشنشانی طراحی گردد.
• آسانسور هاي آتش نشانی نمی توانند داراي چاه هاي شیشه اي و چاه شیشه اي لمینیت شده باشند و همچنین در جداره آنهانمی شود از مصالحی استفاده شود که کمتر از دو ساعت در برابر حریق مقاوم باشند .
• چاه آسانسور آتش نشانی باید در زمان دریافت خبر حریق نشانی توسط چراغ هایی باقاب هاي مقاوم در برابر گرما روشن و تا پایان ماموریت آتشنشانان روشن بماند.
• با شروع از کف چاه، در هر پنج متر چاه آسانسور باید نور پردازي شود ،روشنی چاه آسانسور آتش نشانی باید به سیستم اضطراری تغذیه نیز متصل شود. تنها سیم کشی روشنایی چاه آسانسور میتواند در داخل چاه آسانسور باشد.
• جداره داخلی اتاق آسانسور آتش نشانی باید کاملا صاف ،مسطح و بدون برجستگی و یا فرو رفتگی باشند و حمل برانکارد در آنها بدون مزاحمت صورت گیرد.
• داخل چاه هاي آسانسور آتش نشانی باید فن فشار مثبت وجود داشته باشد تا چاه آسانسور آتش نشانی در هنگام آتش سوزي و نفوذ دود احتمالی با تامین هواي تازه در اتاق آسانسور ها با مشکل مواجه نشود.
• لازم است تا موتور خانه آسانسور آتش نشانی داراي تجهیزات دتکتور واطفاي حریق دستی و اتوماتیک باشند و ادوات مذکور صرفا مختص اطفا تجهیزات موتور خانه آسانسور باشند.
• آسانسور هاي آتش نشانی در هنگام رسیدن به تراز طبقات در زمان حریق باید صداي هشداري حداقل معادل 75 دسی بلتولید کنند.
• وجود هرگونه کانال تاسیساتی و یا برقی متفرقه در چاه آسانسور هاي آتش نشانی ممنوع می باشد(تنها سیم کشی روشنایی چاه آسانسور میتواند در داخل چاه آسانسور باشد.)
• باید وزنه تعادل آسانسور آتش نشانی و همچنین کابین آسانسور آتش نشانی در یک چاه باشند.
• تجهیزات برق داخل چاه وروي کابین آسانسورهاي آتشنشانی، واقع در محدوده یک متري هر دیوار داراي درب –باید در برابر چکیدن وپاشیدن آبم حافظت شده و یا براساس استاندارد 1001:33520 EN، حداقل با درجه حفاظتی IPX3 محافظت شود.
• هرگونه تجهیزات الکتریکی واقع درپایین تراز ارتفاع یک متري کف چاهک آسانسور باید با درجه حفاظتی36 IP محافظت شوند. پریز و پایین ترین چراغ روشنایی چاه آسانسور آتشنشانی نیز باید حداقل در فاصله نیم متري ازکف چاه آسانسور آتش نشانی قرار گیرد.
• براي جلوگیري از رسیدن سطح آب، در چاهک به تجهیزاتی که می تواند به نقص در عملکرد آسانسور آتش نشانی منجر شود باید وسیله اي براي تخلیه آب تعبیه گردد.
• یک دریچه اضطراري با ابعاد حداقل 5/0 متر در 7/0 متر باید در روي کابین تعبیه شود. براي کابین هاي باظرفیت اسمی 630 کیلوگرم،ابعاد دریچه باید حداقل 5/0 متر در 6/0 متر باشد.
• تهیه و تعبیه کلیه وسایل نجات از کابین آسانسور آتش نشانی و وسایل مورد نیاز براي نجات از چاه آسانسور آتش نشانی مطابقبا دستورات ضمیمه تصویري این دستور العمل، در داخل و خارج از اتاق آسانسور و چاه آسانسور اجباری است.

قوانین فضاهای امن و لابی آسانسورها

• فضاي امن در برابر آتش
  فضایی است که در نظر گرفته شده براي کلیه افرادي که به دلیل خطر حریق از فضاي تصرف خود
  خارج شده اند و بواسطه عدم توانایی در استفاده از پلکان اضطراري و یا به هر دلیل دیگري نمیتوانند فورا تراز طبقه خود را بهمقصد تراز تخلیه خروج ترك کنند ، از این رو نیاز است در بخشی مطمئن از همان تراز ساختمان به انتظار رسیدن نیروهايامدادي و آتش نشانان باشند.
• در ساختمان هاي بالاي 23 متر جانمایی یک فضاي امن به گنجایش تصرف حداقل 50 %متصرفان به ازاي سرانه هر نفر 028,0متر براي یک طبقه از هر سه طبقه پی در پی در تراز ساختمان الزامیست .مساحت جانمایی فضاي امن بایددر هیچ حالتی کمتراز شش متر مربع نباشد و حداقل عمق ( عرض) آن نیز کمتر از دو متر نباشد.
• جانمایی فضاي امن به ازاي یک طبقه از هر سه طبقه متوالی باید بگونه اي باشد که هیچ تراز طبقه اي فاصله اي بیش از یکطبقه براي رسیدن متصرفان به یک فضاي امن نداشته باشد.
• فضاي امن باید حداقل دو ساعت در مقابل حریق دود بند و مقاوم در برابر آتش باشد
• وجود فضاي امن در برابر آتش براي هر تراز طبقه اي که داراي بار تصرفی بیش از 50 نفر است( فارغ از تعداد طبقات آن ساختمان و یا ارتفاع طبقه مذکور از سطح زمین) الزامیست ؛این فضا میتواند به عنوان فضایی مشترك با لابی آسانسور آتش نشانی و با در نظر گرفتن شرایط ویژه طراحی لابی آسانسور آتش نشان ، با فضاي مذکور ادغام شود.
• فضاي امن با مصالح تایید شده از سوي مقام مسئول باید حداقل دو ساعت ایمنی خود را در برابر شعله هاي آتش و نفوذ دود حفظ کند.
• تمامی فضاهاي امن در طبقات باید دسترسی محافظت شده به حداقل یک خروج (پلکان دور بند و دود بند مطابق با ضوابط مبحث سوم مقررات ملی ساختمان) را داشته باشند.
• تمامی فضاهاي امن در برابر حریق باید به واسطه درب هاي ایمن مقاوم در برابر آتش و دود بندي شده و یا پرده هاي ضد آتش و دودبند مورد تایید از سایر فضاهاي ساختمانی جدا گردند و جنس مصالح و دود بندي آنها حداقل دو ساعت تمام در برابر حرارت اتش و نفوذ دود مقاوم باشد.
• فضاي امن در برابر آتش میتواند در صورت تایید مسئولان ذي ربط به صورت مصنوعی و به واسطه پرده هاي مکانیکی و با کنترل الکتریکی ایجاد شود و الزاما نیازي نیست به واسطه مصالح سخت و دائمی ساخته شوند. این پرده ها باید به صورت الکترونیکی به کاشف هاي اعلام حریق متصل باشند و در هنگام حریق به صورت اتوماتیک به انجام وظیفه بپردازند.
• فضاي امن نمیتواند در بن بست هاي عبوري طبقات طراحی شود و دسترسی محافظت شده آن به یک پلکان اضطراری الزامیست.
• ادوات مکانیکی ایجاد پرده هاي جدا کننده فضا و مسائل الکتریکی مربوط به حرکت آنها باید به تایید مقام مسئول برسد و دود بندي ادوات مکانیکی الحاقی نیز باید مورد تایید قرار بگیرد بگیرد.( ادوات فوق باید به صورت ادواري و در زمان هاي مشخص مورد آزمایش به منظور تایید صحت عملکرد آنان قرار بگیرند)
• الزام است در کلیه فضاهاي امن دتکتور هاي دودي، و ادوات اطفاء ( خاموش کننده اي پودري استاندارد ) نصب گردند.
• بار حریق در مناطق امن در برابر آتش به هر صورت باید صفر باشد و وجود وسایل و لوازم اداري از قبیل صندلی ، میز ، پرده و… به هر عنوان در فضاي امن ممنوع می باشد.
• باید در فضاي امن داکت تهویه هوا تعبیه شود تا فضاي امن بتواند هواي تازه مورد نیاز خود را در شرایط اضطراري از فضایی بیرون از ساختمان تامین کند.
• در کلیه نقشه هاي برقی و تاسیساتی عبور ادوات برقی از جمله سیم کشی ها به غیر از بخش سرویس دهنده به فضاي امن وداکت هاي مکانیکی به غیر از کانال تهویه فضاي امن از سقف و یا دیواره فضاهاي امن ممنوع است.
• لازم است مصالح به کار رفته در جداره فضاي امن از نوع مقاوم در برابر حریق باشند و در هنگام آتش سوزي نیز فاقد دود سمی و ترجیحا هر گونه دودي باشند.
• استفاده ازسقف هاي کاذب در فضاي امن ممنوع است.
• سیم کشی هاي برقی و الکترونیکی فضاي امن باید داراي عایق هاي حرارتی مقاوم در بابر حریق باشند تا حداقل به مدت دوساعت در برابر حریق مقاوم باشند.
• کابل هاي منبع تغذیه الکتریکی اولیه وثانویه آسانسور آتشنشانان در فضاي امن باید در برابرآتش محافظت شده وجدا از یکدیگر و جدا از سایر منابع تغذیه باشند.
• در صورت قطع برق شهري برق فضاي امن باید از طریق سیستم ذخیره برق ثانویه (ذخیره) تامین شود.
• لامپ هاي که درنور پردازي ثانویه درهنگام حریق ایفاي نقش میکنند لازم است درون حباب هاي ویژه مقاوم در برابر حرارت،محافظت شوند.
• لازم است مسیر رسیدن به فضاي امن در طبقات با تابلو هاي ویژه مشخص شود.
• طول مسافت پیمایشی براي رسیدن به فضاي امن باید فاقد پله و اختلاف سطح باشد در غیر این صورت لازم است شیب راه ، جهت حرکت معلول و یا برانکارد وجود داشته باشد و در صورت جانمایی شیب راه در طرح باید دستگیره ویژه عبور معلولین از شیب راه نیز جانمایی شود.
• حداکثر طول پیمایش براي رسیدن به فضاي امن در یک طبقه حداکثر 45 متر باشد.
• فضای امن می بایست به طور کامل به شبکه بارنده مجهز شود.
• فضای امن ترجیحا باید در مکانی جانمایی شود که دسترسی نیرو هاي آتشنشان ( از طریق آسانسور، پلکان و یا نردبان)به آن آسان تر باشد.

آخرین ویرایش: 1401/05/26

شماره ویرایش: دوم

بيشتر بدانيم

1. فرم ها و چک لیست هاي ضروري براي مهندسین ناظر ،طراح و مجری
2. محاسبات سرانگشتی ویژه مهندسین عمران
3. مشاوره مهندس ناظر