طراحی جان پناه و ضوابط اجرایی آن و نحوه اصلاح آن

جان پناه یا دست انداز چیست

اشتباهات رایج در اجرای جان پناه و نحوه اصلاح آن

• اگر ارتفاع کمتر از 1.10 از کف تمام شده
  در این مورد می توان با استفاده از شیشه سکوریت(غیر ریزنده و دارای استاندارد) و یا نصب نرده (با فاصله بین دو نرده کمتر از 11 سانتی متر باشد) میزان کمبود ارتفاع جهت تامین 1.10 ارتفاع از کف تمام شده را تامین نمود.
• اگر فاصله خالی بین دو نرده عمودی دست انداز و جان پناه بيشتر از 0/11 متـر باشـد
  در این مورد می توان با استفاده از نصب شیشه سکوریت(غیر ریزنده و دارای استاندارد) و یا نصب میله بین  نرده ها (با فاصله بین دو نرده کمتر از 11 سانتی متر باشد) میزان فاصله بین دو نرده را به صورت عمودی کاهش داد.)
• اگر پس از اجرا و یا اصلاح جان پناه متوجه شوید که بخشی از جان پناه دارای پلکان شده است و احتمال بالا رفتن کودک و سقوط دارد
  می بایست یا جهت بازشو پنجره عوض کرد (به طور مثال تا یک ارتفاع ثابت و پس از آن از بالا بازشو نمود و یا تا ارتفاع 1.10 پس از پلکان  پنجره ثابت و پس از آن دریچه با بازشو نصب شود)و یا از ارتفاع پلکان اقدام به نصب شیشه سکوریت و یا نرده از داخل همراستا با پلکان نمود تا ارتفاع 1.10 بدون پلکان اجرا گردد.

مصالح مورد استفاده در جان پناه

براى ساختن جان پناه از مصالح محكم مانند ملات ماسه و سیمان و آجر مرغوب زنجاب شده استفاده می گردد.
چون ديوار جان پناه بايد بتواند در مقابل نيروهاى جانبى باد مقاومت نمايد.

اجراى جان پناه

• نحوه ى اجراى جان پناه بدين صورت است كه پس از ساختن سقف، بر روى پشت بام (اطراف بام) ديوارجان پناه به ضخامت 10 تا 20 سانتیمتر با توجه به اصول صحيح ديوار چينى ساخته مى شود.
• پس از ديوار چينى مى توان قرنيز(در پوش) را بر روى آن اجرا نمود. قرنيز مى تواند از آجر بتن و… ساخته شود.

ضوابط جان پناه در مقررات ملی ساختمان

• مطابق بند 9-9-4 مبحث چهارم مقررات ملی ساختمان حفاظ، جان پناه ها و ميله های دستگرد بايد با تمهيدات مناسب، به نحوی تهیه شـوند كـه در زمـان استفاده و بهره برداری از مقاومت و ایمنی لازم برخوردار باشند.
• مطابق بند 4-9-9-1-1 مبحث چهارم مقررات ملی ساختمان ارتفاع دستاندازها يا جانپناهها از سطح فضا يا بام در دسـترس، بايـد حـداقل ۱.۱۰متر و از لبة پله يا سطح شيبدار حداقل ۰/۹متر باشد.
• مطابق بند 4-9-9-1-2 مبحث چهارم مقررات ملی ساختمان فاصلة خالي بين دو نرده عمودي دستانداز و جانپناه نبايد بيشتر از 0.11متـر باشـد. در صورت وجود نردههاي تزئيني، نبايد از هيچ قسمت آن كرهاي به قطر بيش از 0.11 متر عبور كند
• مطابق بند 4-9-9-1-3 مبحث چهارم مقررات ملی ساختمان در صورت استفاده از ميله های افقی در دست انداز و جان پناه، غير از فاصله منـدرج در بند 4-9-9-1-2 ، طراحی دست انداز بايد به گونه ای باشد كه از بالا رفتن كودكـان و احتمـال سـقوط آنها با تدابیر  چون شیب داخلی یا هلالی برگشته جلوگيری كند.
• مطابق بند 4-9-9-1-4 مبحث چهارم مقررات ملی ساختمان استفاده از شيشه ایمن و غير ريزنده در جان پناه ها و دست اندازهای دارای شيشه بـه هر قطع و اندازه، الزامی است.
• مطابق بند 4-9-9-2-1مبحث چهارم مقررات ملی ساختمان ارتفاع ميلههاي دستگرد كه از لب پله و يا سطح كف تمام شده شيبراه اندازه گيـري مي شود، بايد 90/0 متر باشد. اين ارتفاع در تمام طول ميلة دستگرد بايد به صورت يكنواخت امتداد داشته باشد.
• مطابق بند 4-9-9-2-2 مبحث چهارم مقررات ملی ساختمان سطحي از ميله دستگرد كه با دست گرفته ميشود بايد پيوسته و يكنواخت باشـد و به وسيلة هيچ قطعه يا عنصري قطع نشود.
• مطابق بند 4-9-9-2-3 مبحث چهارم مقررات ملی ساختمان انتهاي ميله دستگرد بايد به سمت يك ديوار، حفاظ يا سطح تردد چرخيده يـا خـم شود يا تا ميله هاي دستگرد خيز مجاور پلكان يا شيبراه امتداد داشته باشد، تا از ايجاد جراحـت يـا گير كردن اشياء يا لباس افراد به ميلههاي دستگرد جلوگيري شود. در جايي كه ميله دستگرد بـين خيزهاي مجاور پيوسته نيست، بايد حداقل 30/0 متر به صـورت افقـي از لبـه هـاي ابتـدا و انتهـاي شيبراه و از بالاترين پيشاني پله ادامه داشته باشد. در پله ها، ميلـه دسـتگرد بايـد از سـمت پـايين شيب آن به اندازه عمق يك كف پله بعد از پائينترين پيشاني پله ادامه يابد.
• مطابق بند 4-9-9-2-4 مبحث چهارم مقررات ملی ساختمان ميله دستگرد با مقطع دايره بايد داراي قطر خارجي بين 35 تا 40 ميليمتـر باشـد، در غير اينصورت مقطع ميله بايد قابليت گرفتن ميله دستگرد را به اندازه معادل آن فراهم سازد. اگر مقطع ميله دستگرد دايرهاي نيست، اندازه محيطي آن بايد حداقل 100 و حداكثر 160 ميليمتـر و حداكثر اندازه قطر آن 57 ميليمتر باشد. لبه هاي ميله دستگرد بايد با شعاع حداقل 5/2 ميلـيمتـر گرد شده باشند.
• مطابق بند4-9-9-2-5 مبحث چهارم مقررات ملی ساختمان فاصله آزاد ميان يك ميله دستگرد و ديوار يا سطح ديگر بايد حداقل 40 ميلـيمتـر باشد.
• مطابق بند4-9-9-2-6 مبحث چهارم مقررات ملی ساختمان ميله دستگرد و ديوار يا هر سطح ديگر مجاور آن بايد عاري از هر گونه جسم تيز يـا برنده باشند.

نحوه اعلام و ثبت گزارش

• ابتدا در صورتجلسه اشتباه و یا ایراد اجرایی قید و به امضا ناظر و مجری پرونده برسد.
• در گزارش به صورت کامل(همراه با جزییات به طور مثال جان پناه پنجره ها با ارتفاع 80 سانتی متر اجرا گردیده است که این مورد مخالف با نقشه های مصوب و مقررات ملی ساختمان می باشد که می بایست مجری  ذصیلاح پرونده این مورد را با طراح معماری مطرح و دیتیل اصلاحی آن را دریافت نموده و نسبت به اصلاح آن اقدام نماید.)ذکر گردد.
• طی نامه ای به مجری این مورد اعلام گردد.

انواع حفاظ ها و نرده ها

• نرده استیل(Stainless Steel Railing)

  1. ضد زنگ بودن
  2. مقاومت حرارتی بالا
  3. دکوراتیو به دلیل براقیت بالا
  4. سختی بالا در مواجهه با خراشیدگی
  5. عدم تغییر رنگ
  6. مقاوم در محیط های اسیدی و قلیایی
  7. ممکن است بعد از سپری شدن یک بازۀ زمانی متوجه لقی و یا شل شدگی پایه های آن بشوید.

• نرده آلومینیومی(Aluminum Railing)

  • سبک بودن آن
  • تنوع شکل و رنگ
  • زیبایی و دکوراتیو بودن آن.
  • ماندگاری آن پنج برابر آهن و استیل است.
  • قابل تعویض و بازیافت میباشد.
  • ماندگاری بیشتر این محصول مخصوصآ در مناطق مرطوب.
  • نصب پایه در نرده های آلومینیومی با استفاده از انکرهای بولت های اصطکاکی و یا ضربه ای به دلیل کارایی بسیار بالای آن در بتن و سنگهای سخت میباشد، که از داخل ریل های پایه (بولت و پایه) به هم پیچ شده و به هیچ عنوان شل نمیشوند.

• هندریل شیشه ای(Glass Handrail)

  • نصب سریع و کم هزینه
  • هماهنگی با اغلب فضاهای معماری و محیط پیرامونی
  • ایمنی بالا که به کمک استفاده از شیشه‌های سکوریت و لمینیت با ضخامت مناسب حاصل می‌شود.
  • نگهداری ساده
  • امکان استفاده در فضای داخل و خارج ساختمان
  • امکان استفاده به عنوان نرده راه‌پله و حفاظ (جان‌پناه) بالکن و . . .
  • امکان انتخاب از میان طیف بسیار وسیعی از طرح‌ها و رنگ‌ها
  • هندریل شیشه ای به سه دسته ی ذیل تقسیم بندی مشوند:
    الف)نرده ی شیشه ای با سیستم اسپایدر
    ب)نرده ی شیشه ای با سیستم دکمه ای
    پ)نرده ی شیشه ای دفنی

استفاده از شیشه‌های ایمن و غیرریزنده

براساس ضوابط مبحث چهارم مقررات ملی ساختمان، دست اندازها و جان‌پناه‌ها باید حداقل 1/1 متر از کف تمام شده ارتفاع داشته باشند و اگر با اجرای پنجره‌های قدی و یا جان‌پناه شیشه‌ای شرایط فوق لحاظ نگردد میتوان از شیشه ایمن (سکوریت) و غیرریزنده (لمینت) دارای استاندارد ملی و گواهینامه فنی معتبر با توجه به نکات ذیل استفاده نمود:

• بر اساس بند 4-9-9-1-4 مبحث چهارم مقررات ملی ساختمان (ویرایش 1396) استفاده از شیشه ایمن و غیرریزنده در جان‌پناه‌ها و دست‌اندازهای دارای شیشه در هر قطع و اندازه‌ای الزامی است.
• بر اساس بند 4-4-4-8 مبحث چهارم مقررات ملی ساختمان (ویرایش 1396) تمام سطوح شیشه‌ای با عرض بیش از 0/9 متر و مساحت بیش از 1/5 مترمربع که در مجاورت فضای باز یا معبر قرار دارند، باید از شیشه ایمن و غیرریزنده باشند.

عدم رعایت ضوابط جان پناه در راه پله

جان‌پناه‌ها و میله دستگرد مطابق با مبحث سوم و چهارم مقررات ملی ساختمان

• مطابق بند 3-6-4-6-2 مبحث سوم (ویرایش 1395) مقررات ملی ساختمان، فاصله خالی بین دو نرده عمودی دست انداز و جان‌پناه نباید بیشتر از 11 سانتی‌متر باشد. در صورت وجود نرده‌های تزئینی، نباید از هیچ قسمت آن کره‌ای به قطر بیش از 11 سانتی‌متر عبور کند. و مطابق بند 4-9-9-1-3 مبحث چهارم (ویرایش 1396) مقررات ملی ساختمان طراحی دست انداز باید به گونه‌ای باشد که از بالا رفتن کودکان و احتمال سقوط آن‌ها با تدابیری چون شیب داخلی یا هلالی برگشته جلوگیری کند.
• مطابق بند 4-5-1-11-2 مبحث چهارم مقررات ملی ساختمان، ارتفاع دست‌انداز‌های شیب دارپله‌ها یا شیب‌راه‌ها از لبه پله یا سطح شیب راه باید حداقل 9/0 متر باشد.
• مطابق بند 4-9-9 مبحث چهارم مقررات ملی ساختمان، حفاظ، جان‌پناه‌ها و میله دستگرد باید با تمهیدات مناسب، به نحوی تهیه شوند که در زمان استفاده و بهره‌برداری از مقاومت و ایمنی لازم برخوردار باشند.

آخرین ویرایش: 1402/11/10

شماره ویرایش: دوم

بیشتر بدانیم:

1. فرم ها و چک لیست هاي ضروري براي مهندسین ناظر ،طراح و مجری
2. محاسبات سرانگشتی ویژه مهندسین عمران
3. مشاوره مهندس ناظر
4. دانلود فایل اتوکد جزییات اجرایی جان پناه
5. دست انداز یا O.K.B (اکابه) پنجره و ضوابط آن
6. قرنیز و سنگ ازاره ( سنگ مثنی یا سنگ تیشه )
7. آموزش نقشه خوانی و ضرورت آن برای مهندسین ناظر،طراح ومجری (۲)