غلتک و انواع آن
غلتک ها از انواع اصلی ماشین هایی هستند که جهت تراکم درعملیات ساختمانی بکار می روند. بعضی متراکم کنندها ترکیبی از ماشین آلات زیر می باشند:
۱- غلطکهای پاچه بزی
۲- غلطکهای شبکه ای
۳- متراکم کنندهای ارتعاشی (لرزنده)
۴- غلطکهای فولادی صاف
۵- غلطکهای پنوماتیک
۶- غلطکهای کفشک دار
- غلطک پاچه بزی :
دارای استوانهای مجهز به تعدادی پایه های بیرون آمده است واین پایه ها که به پاچه بزی موسومند به عمل تراکم کمک میکنند. وجه تسمیه پاچه بزی این است که عمل کوباندن این غلطک شبیه اثری است که یک گله گوسفند یا بز بر روی زمین بر جای میگذارند. انواع پاچه در اندازه ها واشکال مختلف موجود هستند. این غلطک عمل تراکم را با استفاده از فشار استاتیک و همچنین کنترل انجام میدهد.
این غلطک در ضمن تقریباً عمل ضربه ای هم انجام میدهد، اما در هنگام وارد شدن به زمین و خارج شدن از آن، دانه های خاک را تغییر مکان داده سطح زمین را میدرد.
این غلطکها معمولاً دارای چندین استوانه بوده وبه صورت جفتی هم بکار می روند. مقدار فشار تماس با مساحت سطح پایه ها و وزن غلطک تغییر می کند. بعضی از انواع غلطکهای پاچه بزی بصورت ضربه ای هم کار کرده و تواتر ضربه ها تقریباً به حد غلطکهای لرزنده میرسد. این نوع غلطکها با سرعت بیش از ۱۵ کیلومتر در ساعت می توانند فعالیت نمایند.
این نوع غلطکها با سرعت نسبتاً زیاد قادر به کار بوده و در حین عمل، خاک را پراکنده نمی کنند. این غلطکها برای خرد کردن قطعات کلوخه خاکهای چسبنده مناسب می باشند. همچنین از این نوع غلطک میتوان برای خرد کردن و متراکم نمودن سنگهای نرم استفاده کرد. قسمت اعظم نیروی متراکم کننده این نوع غلطک از نوع وزن استاتیک و ایجاد ضربه میباشد .
- غلطک های لرزنده :
در اندازه های مختلف از غلطک کوچک دستی با صفحه فلزی لرزان گرفته تا غلطکهای بزرگ خودرو که دارای استوانه های صاف یا پاچه بزی میباشند،موجود میباشد. بسیاری از انواع این نوع غلطکها دارای تواتر ودامنه نوسان قابل تنظیم میباشند تا عمل تراکم به دلخواه انجام پذیرد. این نوع غلطکها در حین کوبیدن خاک مقداری از رطوبت خاک را نیز کم میکنند که این عمل در مورد تراکم خاکهای مرطوب مزیتی محسوب میشود . نیروی متراکم کننده غلطکهای لرزنده اساساً در نتیجه ارتعاش و وزن استاتیکی غلطک میباشند .
این نوع غلطکها هنوز هم به طور وسیع در عملیات ساختمانی بکار میروند. کاربرد این غلطکها درعمل تراکم اساس وسطح آسفالت راهها میباشد. غلطکهای چرخ فولادی دارای انواع متفاوتی هستند که متداولترین آنها عبارتند از غلطک سه چرخ (دو محوری)، غلطک دو محوری تاندم، وغلطک سه محوری تاندم .وزن استاتیک مهمترین نیروی متراکم کننده را تشکیل میدهد.
- غلطک های پنوماتیک :
در انواع مختلف موجودند انواع اصلی آن عبارتند از غلطک چند چرخ و غلطک پنوماتیک سنگین. ازغلطکهای پنوماتیک سنگین در تراکم لایه های ضخیم خاک به میزان زیاد استفاده میشود. غلطکهای چند چرخ معمولاً برای انجام کارهای پایانی روی خاک و سطوح آسفالتی بکار میرود. نوع نیروی متراکم کننده در این ماشینها بیشتر وزن ماشین و کنترل میباشد .
این نوع غلطکها شبیه پاچه بزی بوده فقط بجای پایه های پاچه بزی صفحات نسبتاً بزرگتر فولادی بر روی استوانه غلطک سوار شده اند. این نوع غلطکها درحین عمل تراکم اختلال کمتری درسطح خاک ایجاد مینمایند. تمام چهار نوع نیروی متراکم کننده در این نوع غلطک زنی موثر است .
انتخاب نوع وسیله
وقتی یک پروژه تراکم خاک مورد مطالعه است، اول لازم است نوع غلطکی را تعیین نمود که قادر است در حداقل زمان و با مخارج منطقی، تراکم مورد نظر را در نوع خاک مورد بحث ایجاد نماید. این انتخاب اولیه به طور کلی تابع نوع خاک و شرایط خاک می باشد .
بعد از انتخاب نوع غلطک باید یک روش کار برای تراکم خاک تدوین نمود. این روش کار شامل تعیین مقدار اپتیمم رطوبت خاک برای غلطک انتخاب شده وعملیات احتمالی که برای تغییر میزان رطوبت فعلی خاک لازم است میشود. عوامل موثر دیگر که باید تعیین شود عبارتتند از ضخامت هر لایه مورد تراکم، سرعت غلطک، فشار تماس و وزن کل غلطک و تعداد گذر لازم غلطک، برای غلطکهای لرزنده فرکانس و دامنه ارتعاش لازم نیز باید تعیین گردد.
تعیین ضخامت لایه های متراکم شونده یک عامل دیگر درعملیات غلطک زنی است. ضخامتی که برای رسیدن به یک دانسیته مشخص باید مورد استفاده قرار گیرد با نوع خاک و ماشین تغییر میکند. به طور کلی برای گرفتن نتایج مطلوب باید ضخامتها را کم در نظر گرفت. برای غلطکهای پاچه بزی، ضخامت لایه نباید از طول پایه پاچه بزی تجاوز نماید. این شرط حداکثر ضخامت خاک سست هر لایه را به ۲ اینچ (۵ سانتیمتر) بیشتر از طول پایه پاچه بزی محدود میکند. در صورتی که از غلطک با چرخ فولادی صاف استفاده شود، حداکثر ضخامت سست لایه خاک به ۶ اینچ (۱۵ سانتیمتر) محدود میشود. غلطکهای کوچک پنوماتیک نیز با لایه های نازک کار میکنند. حد ضخامت در مورد این غلطکها نیز ۱۵ سانتیمتر است. غلطکهای پنوماتیک بزرگ لایه هایی به ضخامت ۳۰ سانتیمتر را نیز به خوبی متراکم میکند. با اینکه، اگر مورد نظر است که لایه های با ضخامت بیش از ۳۰ سانتیمتر متراکم شود بهتر است اول لایه ها با یک غلطک سبک به طور مقدماتی متراکم شوند وسپس از غلطک پنوماتیک سنگین استفاده شود.
