کولیس
کولیس (Caliper) ابزاری است که می توان به وسیله آن قطر قطعه کار، عمق شیار، قطر داخلی استوانه ها، بوش ها و ارتفاع قطعات مختلف را با دقت های متفاوت بر حسب سیستم های اندازه گیری مختلف اندازه گیری نمود.
کولیس ها از نظر سیستم اندازه گیری به دو دسته تقسیم می شوند که عبارتند از کولیس های اینچی و میلی متری، همچنین از نظر نوع ساختمان و موارد استفاده هر یک با شکل های متفاوت ساخته می شوند. از طرف دیگر برای اینکه دقت های مختلفی چه در سیستم اینچی چه در سیستم میلی متری به وجود آورد، لازم است از ورنیه استفاده شود. کولیس از قسمت های مختلف زیر تشکیل شده که عبارتند از : پیچ تنظیم کننده، خط کش که یک سر آن به فک ثابت اتصال داشته و دارای زاویه قائمه نسبت به آن می باشد. فک دیگر به موازات فک ثابت بوده که می تواند روی خط کش و در طول آن حرکت خطی نماید.
انواع کولیس :
کولیس داخلی، کولیس خارجی، کولیس ورنیه، کولیس یونیورسال یا معمولی، کولیس ریزسنج، کولیس ارتفاع سنج، کولیس رقومی (دیجیتال) و کولیس عقربه‌ای.
برخی از انواع کولیس ها برای اندازه گیری عمق یک تیغه باریک دارند که به ورنیه متصل است و با آن حرکت می‌کند. اگر صفر ورنیه بر صفر خط کش منطبق باشد انتهای تیغه بر انتهای خط کش منطبق می‌گردد در صنعت برای اندازه گیری قطر گلوله و سیلندر و پیستون و طول وسایل مختلف از انواع کولیس‌ها با بزرگی‌های مختلف استفاده می‌شود.
طریقه استفاده از کولیس
هنگام استفاده از کولیس باید سعی نمود که دو فک آن کاملا بر سطوح کار مماس باشند، برای این منظور ابتدا پیچ روی کشوی تنظیم را کمی شل کرده سپس کشویی و فک متحرک را به سمت قطعه کار حرکت داده تا تقریبا نزدیک کار قرار گیرد، در این حالت پیچ کشویی تنظیم را محکم کنید. آن گاه به وسیله مهره تنظیم، فک متحرک را به سطح کار مماس نموده و اندازه را بخوانید. برای جلوگیری از خطای اندازه گیری باید سعی شود که خط کش کولیس را در یک راستای مناسب قرار داده و فک ها کاملا روی خطی که باید اندازه گیری شود قرار گیرد. از خم شدن و یا پیچش کولیس جلوگیری کرده فشار بیش از حد به آن وارد ننمایید. بعد از اینکه حس کردید که فک ها با کار در تماس است با اطمینان آن را بخوانید. برای جلوگیری از فرسودگی و زنگ زدن آن را در جای مناسبی قرار دهید.
طریقه خواندن کولیس
از کولیس ها می توان برای اندازه گیری داخلی و خارجی استفاده کرد. معمولا در صورتی که کولیس برای اندازه گیری خارجی باشد طریقه خواند آن از چپ به راست است و کولیس هایی که برای اندازه گیری داخلی اند از راست به چپ خوانده می شوند. برای اینکه هنگام استفاده از آن ها اشتباهی رخ ندهد معمولا روی ورنیه کلمات داخلی یا خارجی را می نویسند. برای خواندن مقدار دقیق نشان داده شده ابتدا باید مقدار صحیح اندازه خوانده شود. مقدار صحیح عددی است که صفر ورنیه بعد از آن قرار گرفته است. برای خواندن مقدار اعشار باید دید کدام یک از خطوط مندرج روی ورنیه با خطوط مندرج روی خط کش در یک راستا قرار دارند. سپس با توجه به دقت کولیس استفاده شده، مقادیر را از صفر شمارش کرده تا به آن خط هم راستا با خط کش برسیم.
