معماری ساختمان رابطه مستقیمی با مدیریت اصولی بحران در زمان آتش سوزی دارد. اگرچه ضوابط موجود در زمینه ایمنی ساختمان‌ها در برابر آتش رهنمودی مناسب برای معماران در جهت طراحی ایمن است؛ اما همچنان جای خالی بررسی‌هایی در ضوابط ایمنی را نشان می‌دهد.
طراحی ایمن در برابر آتش
- بررسی کلی ساختمان از نظر کاربری ها تعداد طبقات سطح زیر بنای طبقات شرایط خاص پروژه انواع فضا ها ارتباطات و ترافیک های غالب
- نوع سازه و ساختار اصلی ساختمان تعیین الزامات مقاومت در برابر آتش برای آنها
- کنترل مشخصات راه های خروج و اجزای آن در تمام فضاها و طبقات و تهیه نقشه های راه های خروج
- بررسی دینامیک حریق و دود در فضاها و قسمت های مختلف با روش های مهندسی
- بررسی وضعیت فضاهای خاص مثل پارکینگ ها آتریوم ها و طبقات زیر زمین
- اجزای صحیح مصالح و عایق های پلیمری از جنبه ایمنی
- استفاده از پوشش ها و محصولات ضد حریق (آتش بندها درهای ضد حریق شیشه های ضد حریق دمپرهای ضد حریق درزبندی….)
- کنترل جزییات اجزای سیستم های ساختمانی از جنبه تامین مقاومت در برابر آتش
- تهیه نقشه های مصالح (از نظر الزامات آتش )و مقاومت در برابر آتش
- بررسی ارتباطات افقی و عمودی بین فضاها و طبقات و آتش بندی های لازم
- تعیین الزامات حریق برای مصالح در فضاهای مختلف
- الزامات دیوارهای خارجی و نما
- الزامات ساختاری برای شفت های محافظت شده مانند شفت های پلکان و تاسیسات
- تعیین الزامات مقاومت در برابر آتش برای اجزای ساختمان جداسازی لازم بین فضاها و زون بندی های حریق
- طراحی سیستم کشف و اعلام حریق
اهداف محافظت از ساختمان ها در برابر آتش
- تامین ایمنی جانی
- محافظت از دارایی ها
- محافظت از ادامه فعالیت های اقتصادی
- محافظت از اطلاعات و تجهیزات با ارزش
پژوهش های انجام شده در رابطه معماری و مدیریت بحران
روزنامه شهروند با استناد به این پژوهش با عنوان «بررسی کارآیی راه‌های خروج ساختمان در تخلیه اضطراری آتش به روش تحلیل نرم‌افزاری» آورده است، تاخیر چند دقیقه‌ای در تخلیه افراد در حوادث، به‌ویژه در ساختمان‌های آموزشی به دلیل حجم بالای جمعیت اثر قابل‌توجهی در افزایش خسارت جانی دارد.
آزاده شمس و لیلا میرسعیدی، پژوهشگران این تحقیق با استفاده از دو روش کارآیی ابزارهای فرار در ساختمان‌های آموزشی ابتدا زمان‌های خروج اضطراری با مدلسازی رفتاردانش آموزان (به وسیله نرم‌افزار شبیه‌ساز) را تخمین زده و سپس با مقایسه نتایج حاصل با زمان مورد نیاز برای تخلیه ساختمان برآوردی از کارآیی ابزارهای خروج به دست آورده اند. در روش دوم کارآیی راه‌های خروج مدرسه با معیار ضوابط و مقررات ایمنی ساختمان در برابر آتش بررسی شده است.
مقایسه نتایج حاصل از دو شیوه یاد شده امکان تأیید این فرضیه را فراهم کرده است که رابطه مستقیمی بین تعداد، ابعاد و موقعیت راه‌های خروج با زمان خروج امن کاربران در مواقع بحران وجود دارد. نتایج حاصل شیوه‌هایی در ارزیابی عملکرد پلان معماری ارایه داده است که می‌تواند افزایش دقت تصمیمات مدیریتی در وضع پاسخگویی بناها در موارد بحران را به همراه آورد. نتایج نشان می‌دهد ارزیابی ویژگی‌های معماری مربوط به ابزارهای فرار ساختمان تنها به وسیله ضوابط و مقررات ملیکافی نیست.
اگرچه ضوابط موجود در زمینه ایمنی ساختمان‌ها در برابر آتش رهنمودی مناسب برای معماران در جهت طراحی ایمن است؛ اما همچنان جای خالی بررسی‌هایی در ضوابط ایمنی را نشان می‌دهد. تاکنون به این مسأله که آیا کاربران بناها با ویژگی‌های جسمی و رفتاری متفاوت می‌توانند در زمان مناسب ساختمان را ترک کرده و به محل امن بروند، کمتر پرداخته شده است.
ازسوی دیگر، در این پژوهش بدون توجه به برآورد کارآیی مصالح در مدت زمان تخلیه و با درنظر گرفتن یک عدد رایج اقدام بهشبیه‌سازی رفتار کاربر شده است؛ درحالی‌که برآورد زمانی دقیق زمان تخلیه کافی می‌تواند براساس هر پروژه برحسب نوعمصالح و ویژگی‌های معماری ساختمان متفاوت باشد که با نرم‌افزارهای دقیق شبیه‌سازی آتش (مانند FDS ) امکان‌پذیر بودهو شایسته است در پژوهش‌های آینده به آن پرداخته شود.
شبیه‌سازی نرم‌افزاری پلان و رفتار کاربر مواردی را نشان می‌دهد که با وجود پاسخگویی پلان به مقررات ملی (به طور مثالعرض و تعداد پله‌های موردنیاز) در صورت مسدودشدن مسیر تخلیه عمودی اصلی، استفاده از مسیر فرعی مستلزم صرفزمان بیش از حد برای تخلیه امن افراد از ساختمان است. براساس نتایج حاصل از پژوهش، ارزیابی ویژگی‌های معماری مربوط به ابزارهای فرار ساختمان به‌ویژه در ساختمان‌های با خطرپذیری بالا تنها به وسیله ضوابط و مقررات ملی- که روش مرسوم در بررسی خطرپذیری ساختمان‌ها در مواقع بحران است – کافی نیست و نیاز است برنامه‌ای دقیق و مدون برای آن تهیه و تدوین شود. برنامه‌ای در سطح کلان که بتواند خطرپذیری ساختمان‌ها را به صورت دقیق شناسایی و از مشکلات گسترده آتی جلوگیری کند. این درحالی است که فرار سریع و عملیات نجات در ساختمان‌هایی با تعداد محدودی از نقاط دسترسیبه سطح خیابان (از جمله ساختمان‌های آموزشی) امری مشکل است.
تراکم بالای جمعیت هم مشکلات کنترل شرایط را در هنگام وقوع بحران دو چندان می‌کند. مکان‌یابی صحیح مسیرهای خروجباید براساس محاسبه دقیق بازه‌های زمان خروج باشد و ابعاد خروجی‌های اضطراری متناسب با حجم تردد استفاده‌کنندگاندر زمان بحران پیش‌بینی شود. این درحالی است که اطلاعات مربوط به این حوادث معمولا در دسترس نیست و سناریوهاییکه به کاهش خسارت برای ساختمان‌ها می‌انجامد، کمتر پیش‌بینی شده است. همچنین نمونه‌هایی مانند نمونه مدرسهمورد بررسی در این پژوهش بسیار زیادند و بسیاری از اماکن عمومی مانند بیمارستان‌ها که باید ضامن امنیت در مواقع بحرانی باشند، می‌توانند عامل بحران باشند.
مقایسه نتایج حاصل از دو شیوه یاد شده امکان تأیید این فرضیه را فراهم کرده است که رابطه مستقیمی بین تعداد، ابعاد و موقعیت راه‌های خروج با زمان خروج امن کاربران در مواقع بحران وجود دارد. نتایج حاصل شیوه‌هایی در ارزیابی عملکرد پلان معماری ارایه داده است که می‌تواند افزایش دقت تصمیمات مدیریتی در وضع پاسخگویی بناها در موارد بحران را به همراه آورد. نتایج نشان می‌دهد ارزیابی ویژگی‌های معماری مربوط به ابزارهای فرار ساختمان تنها به وسیله ضوابط و مقررات ملیکافی نیست.
اگرچه ضوابط موجود در زمینه ایمنی ساختمان‌ها در برابر آتش رهنمودی مناسب برای معماران در جهت طراحی ایمن است؛ اما همچنان جای خالی بررسی‌هایی در ضوابط ایمنی را نشان می‌دهد. تاکنون به این مسأله که آیا کاربران بناها با ویژگی‌های جسمی و رفتاری متفاوت می‌توانند در زمان مناسب ساختمان را ترک کرده و به محل امن بروند، کمتر پرداخته شده است.
ازسوی دیگر، در این پژوهش بدون توجه به برآورد کارآیی مصالح در مدت زمان تخلیه و با درنظر گرفتن یک عدد رایج اقدام بهشبیه‌سازی رفتار کاربر شده است؛ درحالی‌که برآورد زمانی دقیق زمان تخلیه کافی می‌تواند براساس هر پروژه برحسب نوعمصالح و ویژگی‌های معماری ساختمان متفاوت باشد که با نرم‌افزارهای دقیق شبیه‌سازی آتش (مانند FDS ) امکان‌پذیر بودهو شایسته است در پژوهش‌های آینده به آن پرداخته شود.
شبیه‌سازی نرم‌افزاری پلان و رفتار کاربر مواردی را نشان می‌دهد که با وجود پاسخگویی پلان به مقررات ملی (به طور مثالعرض و تعداد پله‌های موردنیاز) در صورت مسدودشدن مسیر تخلیه عمودی اصلی، استفاده از مسیر فرعی مستلزم صرفزمان بیش از حد برای تخلیه امن افراد از ساختمان است. براساس نتایج حاصل از پژوهش، ارزیابی ویژگی‌های معماری مربوط به ابزارهای فرار ساختمان به‌ویژه در ساختمان‌های با خطرپذیری بالا تنها به وسیله ضوابط و مقررات ملی- که روش مرسوم در بررسی خطرپذیری ساختمان‌ها در مواقع بحران است – کافی نیست و نیاز است برنامه‌ای دقیق و مدون برای آن تهیه و تدوین شود. برنامه‌ای در سطح کلان که بتواند خطرپذیری ساختمان‌ها را به صورت دقیق شناسایی و از مشکلات گسترده آتی جلوگیری کند. این درحالی است که فرار سریع و عملیات نجات در ساختمان‌هایی با تعداد محدودی از نقاط دسترسیبه سطح خیابان (از جمله ساختمان‌های آموزشی) امری مشکل است.
تراکم بالای جمعیت هم مشکلات کنترل شرایط را در هنگام وقوع بحران دو چندان می‌کند. مکان‌یابی صحیح مسیرهای خروجباید براساس محاسبه دقیق بازه‌های زمان خروج باشد و ابعاد خروجی‌های اضطراری متناسب با حجم تردد استفاده‌کنندگاندر زمان بحران پیش‌بینی شود. این درحالی است که اطلاعات مربوط به این حوادث معمولا در دسترس نیست و سناریوهاییکه به کاهش خسارت برای ساختمان‌ها می‌انجامد، کمتر پیش‌بینی شده است. همچنین نمونه‌هایی مانند نمونه مدرسهمورد بررسی در این پژوهش بسیار زیادند و بسیاری از اماکن عمومی مانند بیمارستان‌ها که باید ضامن امنیت در مواقع بحرانی باشند، می‌توانند عامل بحران باشند.
آخرین ویرایش: 1399/04/30
شماره ویرایش: دوم
بیشتر بدانیم:
- مدارک موردنیاز جهت استعلام آتش نشانی تهران جهت اخذ پایان کار ساختمان
- ارائه پایان کار ساختمان منوط به گواهینامه واکنش در برابر آتش برای نمای ساختمان
- ضوابط آتش نشانی حائز اهمیت در طراحی ساختمان
- جزئیات اجرایی پمپ زیرزمینی آبرسانی و آتش نشانی
- فرم ها و چک لیست هاي ضروري براي مهندسین ناظر ،طراح و مجری
- محاسبات سرانگشتی ویژه مهندسین عمران
- مشاوره مهندس ناظر
