امروزه با رشد و گسترش ساخت و سازها و به خصوص ساخت سازه‌های بلند مرتبه و برج‌ها نیاز به استفاده از آسانسور ضروری شده است. کلمه آسانسور ریشه‌ای فرانسوی (ascenseur) دارد و از ابتدائی‌ترین ماشین‌های ساده ساخت دست انسان بوده است.
امروزه آسانسورها یکی از پر کاربردترین تجهیزات در سازه‌های جدید هستند، حتی برای ساختمان‌های سه طبقه نیز استفاده از آنها لازم الاجرا شده است.
آسانسور وسیله‌ای دائمی در ساختمان‌ها است ،برای جابه جایی عمودی افراد یا بار و یا هر دو که دارای یک اتاقک (کابین) بوده و این اتاقک بین حداقل دو ریل راهنما از جنس سخت که عمودی هستند حرکت می‌کند.
ایمنی آسانسور در انتخاب آن بسیار نقش حیاتی دارد، چرا که در صورت انتخاب یک آسانسور ناایمن ممکن است ساکنین با خرابی آن درگیر شده و یا گیر افتادن در کابین آسانسور برای آنها مشکل ساز شود.
تفاوت و شباهت آسانسورها
آسانسورها در انواع و بر اساس کاربردی که دارند در شکل ظاهری و اندازه‌های مختلفی طراحی و ساخته می‌شوند اما در داشتن کابین، حرکت عمودی و توقف در سطح‌های مختلف با هم مشترک هستند.
قطعات مهم مورد استفاده در آسانسور
- ریل
- موتور
- کابین
- تابلو فرمان
فضای قرارگیری آسانسور
آسانسورها در فضای بین راه پله‌ها ساخته می‌شوند و طراحی و نصب آنها بسیار مهم است و باید توسط شرکت‌هایی انجام شود که دارای پروانه لازم برای فعالیت باشند.
موارد مورد نظر در طراحی انواع آسانسور
- با توجه به مکانیسم چاله.
- با توجه به ارتفاع ساختمان.
- با توجه به نوع ساختمان.
- با توجه به محل قرارگیری آسانسور.
- با توجه به استفاده های ویژه.
- با توجه به مکانیسم چاله.
انواع آسانسور با توجه به مکانیسم چاله
- آسانسورهای هیدرولیک.
- آسانسورهای کششی.
- آسانسور های بالا برنده.
- آسانسور های شیشه ای.
-
آسانسور هیدرولیک
یکی از انواع آسانسور متشکل از موتور الکتیریکی، پمپ فشار روغن و جک هیدرولیک است که همه این وسایل در چاهک آسانسور و در زیر کابین قرار می‌گیرند.
ایمنی آسانسور هیدرولیک
- به دلیل استفاده از جک هیدرولیک افزایش یافته و به دلیل وجود این سیستم از این نوع آسانسور در ساختمان‌های با بیش از پنج طبقه استفاده نمی‌شود.
- به دلیل ویژگی‌های فنی دیگر این نوع آسانسور در مخزن پاوریونیت، مربوط به افزایش پیشگیری از خطر برق گرفتگی نیز می‌شود.
- به دلیل مجهز بودن بالابر آن به شیرهای قفل کن در مسیر رفت و برگشت روغن در صورت بروز پارگی در شلنگ هیدرولیک، کابین بالابر به طور کامل متوقف و به هیچ عنوان امکان سقوط بالابر وجود ندارد.
با وجود این محدودیت در ایمنی آسانسور هیدرولیک، اخیراً آسانسورهای هیدرولیک در مصارف خانگی محبوبیت بسیار زیادی پیدا کرده است.
علت استفاده از آسانسور هیدرولیکی در کشورهای اروپایی
در کشورهای اروپایی ۷۰ درصد از آسانسورهای ساختمان‌های زیر پنج طبقه هیدرولیک هستند و این موضوع چند علت دارد:
- نرمی در زمان حرکت.
- استهلاک بسیار کم آسانسور هیدرولیک.
- توانایی جابه‌جایی بارهای بسیار سنگین.
- امکان ایجاد آسانسورهای زیبا و شیشه‌ای.
- عدم نیاز به موتورخانه در پشت‌بام.
- امنیت بسیار بالا در هنگام وقوع زلزله.
-
آسانسور کششی
آسانسور کششی از انواع قدیمی و پر استفاده‌ترین انواع آسانسور است و در محیط‌های تجاری و خانگی استفاده می‌شود.
نحوه حرکت آسانسور کششی
حرکت آن بر اثر اصطکاک بین سیم بکسل وشیار فلکه کشش به هنگام چرخش آن توسط سیستم محرک انجام می‌شود. سیستم‌های داخلی آسانسور کششی به سختی قابلیت دسترسی دارند و این موضوع به لحاظ ایمنی آسانسور مشکلاتی را به همراه دارد و در کنار این موضوع قیمت این آسانسورها از آسانسور هیدرولیکی بیشتر است.
تفوات آسانسور کششی و هیدرولیکی
- سرعت آسانسور کششی بسیار بالاتر از آسانسور هیدرولیکی است و به همین دلیل هم این نوع از آسانسورها برای ساختمان‌های بلند و مدرن بسیار مناسب هستند.
- حرکتی نرم‌تر و راحت‌تر به نسبت سیستم هیدرولیکی دارد و از نظر مصرف انرژی نیز پر بازده‌تر خواهد بود
- آسانسور کششی از وزنه‌ای برای برقراری تعادل کابین استفاده می‌شود در حالیکه آسانسورهای هیدرولیکی نیاز به وارد کردن فشار و هل دادن کابین برای حرکت آن دارند که در نتیجه نیاز به انرژی بیشتری هم دارند.
-
آسانسور حمل بار
برای حمل بار و کالاهای مختلف طراحی شده اند و فضای بسیار بزرگی دارند و توانایی حمل بارهای سنگین را دارند که چندین برابر بیشتر از توان آسانسورهای مسافری است. بدنه داخلی آسانسور بار بسیار قوی بوده و از کهنه شدن و آسیب دیدن در طول زمان جلوگیری می‌کند.
روش ایمن سازی آسانسور حمل بار
- دارای قسمت‌هایی از چوب گردوی تاریک به همراه تزئینات طلایی و آینه‌هایی در داخل کابین.
- دارای پنل‌های دیوار فولادین با ضخامت ۱۴.
- همچنین درب‌های سنگین و تقویت شده.
- کف‌های فولادین غیرلغزنده.کف فولادی سنگین دارای یک پوشش پلاستیکی غیرلغزنده است که مجموع این ویژگی‌ها برای افزایش ایمنی آسانسور حمل بار و افزایش دوام و استحکام آن است.
- بدنه فولادین.
-
آسانسور کارگاهی
یک بالابر مفید در محوطه‌های کارگاهی و به منظور جابجایی ابزار، مصالح و افراد است.
ایمنی آسانسور کارگاهی بالا بوده و نیز مقرون به صرفه است.
برای آسانسور کارگاهی محدودیت ارتفاع وجود ندارد و می توان آسانسور مصالح بر را برای برج های بسیار بلند نیز استفاده کرد.
موارد استفاده از آسانسورهای کارگاهی
- در معدن
- راه سازی
- بخش فلز و فولاد
- صنعت ساختمان سازی
- ساخت پل و تونل
- مرمت آثار باستانی
- بنادر و کشتی سازی
- نفت و گاز و پتروشیمی
آسانسور کارگاهی دارای سرعت مناسبی بوده و نیاز به زیر سازهای زمانبر مانند دیگر آسانسورها ندارد و این نوع آسانسورها را می‌توان به میزان مورد نیاز افزایش ارتفاع داد و در ارتفاع بلند از آنها استفاده کرد.
ایمنی آسانسور کارگاهی
ایمنی آن بالا بوده و ضریب امنیت بالایی دارند اما از انواع ضد انفجار آنها نیز در محوطه‌های کارگاهی که امکان اشتعال در آنها وجود ندارد استفاده می‌شود و به این صورت ایمنی آسانسور کارگاهی بیشتر می‌شود.
روش حفظ ایمنی آسانسور کارگاهی
لازم است هنگام اجرا و نصب این آسانسور اجزاء زیر استفاده شده باشد که در غیر این صورت، آسانسور کارگاهی ایمنی یا کارایی لازم را نخواهد داشت.
- محافظ دکل
- نرده امگا
- سوئیچ‌های ایمنی
- سامانه فرود اضطراری
- ایست مکانیکی در بالای دکل.
-
آسانسور پیچی
این نوع آسانسورها بهترین انتخاب برای خانه‌های کم‌جا با حداکثر ارتفاع ۴ طبقه است. آسانسورهای پیچی را می‌توان هم با برق سه‌فاز و هم برق تک‌فاز نصب و راه‌اندازی کرد.
اجزای آسانسورهای پیچی
- شامل یک پیچ بلند
- یک مهره
- یک تسمه که توسط موتور به حرکت در می‌آیند و آسانسور را جابه‌جا می‌کند.
ایمنی آسانسور پیچی
این انواع آسانسورها دارای ایمنی بسیار بالایی هستند؛ به صورتی که می‌توان از این آسانسورها به آن ها آسانسورهای بدون سقوط گفت. بدلیل اینکه مکانیزم این آسانسور در حالت عادی بدون حرکت و قفل است و تسمه تنها عامل حرکت می‌باشد و در صورت پاره شدن تسمه آسانسور از کار می‌ایستد.
نصب آسانسورهای پیچی
نیاز به قرار دادن فضا برای موتورخانه وجود ندارد؛ چون موتور آسانسور بر روی بدنه سوار می‌شود. برخلاف آسانسورهای پنوماتیک آسانسورهای پیچی محدودیتی برای تعداد مسافر ندارند و می‌توانیم از آنها در ابعاد بسیار کوچک تا ابعاد بسیار بزرگ استفاده کنیم
-
آسانسورهای شیشه ای
آسانسورهای پانوراما و شیشه ای توسط کنترل فشار هوا در یک محفظه که آسانسور بر روی آن قرار گرفته ، به حرکت در می آید.
مدول حرکت آسانسور شیشه ای
اختلاف فشار هوا درقسمت بالا و پایین کابین آسانسور باعث حرکت کابین توسط هوا می شود. پمپ ها یا توربین های خلا ، کابین آسانسور را بالا هدایت کرده و پس از خارج شدن آهسته فشار هوا باعث پایین آوردن کابین می شود .
این آسانسورهای معمولا برای ساختمان های امروزی بسیار مناسب می باشند و دلیل آن طراحی کوچک و عدم نیاز به چاله آسانسور می باشد.
دسته بندی نوع آسانسور با ارتفاع ساختمان
- الف – ساختمان های کم ارتفاع ( ۱ تا ۳ طبقه ): منظور صرفه جویی در هزینه ها، معمولا از آسانسورهای هیدرولیک استفاده می شود .
- ساختمان های ارتفاع متوسط ( ۴ تا ۱۱ طبقه ): معمولا از آسانسورهای کششی گیر بکس دار استفاده می شود .
- ساختمان های ارتفاع بلند (۱۲ طبقه به بالا): معمولا از آسانسورهای کششی گیر لس استفاده می شود.
دسته بندی اسانسور براساس نوع ساختمان
- آسانسورهای بیمارستان
- آسانسورهای مسکونی
- آسانسورهای کشاورزی
- آسانسورهای صنعتی
- آسانسورهای مخصوص پارکینگ ها
دستورالعمل ایمنی آسانسور
سیستم ایمنی آسانسور باید در هنگام نصب و ساخت آسانسور توسط مهندسین ناظر (معماری، مکانیک، برق و عمران ) بررسی شود تا از هر گونه حوادث در آینده و خسارت مالی و جانی ناشی از آن پیش گیری شود.
قرار دادن دستورالعمل ایمنی آسانسور با این هدف است که شرایط نا ایمن و عوامل خطرناک محیطی را شناسایی و سطح ایمنی محیط را بالاتر ببرد.
- چاه آسانسور: اولین دستورالعمل ایمنی آسانسور در ارتباط با چاه آسانسور است که این فضا کاملاً پوشیده است و باید دارای دیوار،کف وسقف مستحکم باشد.فضای چاه نیز باید این موارد وجود داشته باشد: وزنه تعادل ،کابین ، سیم بکسل‌ها ، ضربه گیرها ،ریل‌های راهنما ، فلکه هرز گرد ، گاورنر، لامپ‌های تونلی، پریز، کلید قطع اضطراری.
- دیوارها: دومین دستورالعمل ایمنی آسانسور مربوط به دیوارها است، دیوارها نباید دارای سوراخ وحفره باشند و باید کاملا صاف باشند وکف چاهک نیز کاملا تراز و یکنواخت باشد.
- سیستم ایمنی آسانسور (پاراشوت): جزو قطعاتی است که دارای استاندارد اجباری است و در صورت بروز هر گونه خرابی ، پاره شدن سیم بکسل یا اضافه بار ، اگر سرعت کابین به سمت پایین بیش از حد مجاز تعریف شده برای گاورنر باشد ، فرمان گاورنر باعث قطع جریان وعمل کردن پاراشوت می شود وکابین پس از طی باید نگه می دارد.
- ضربه گیرها: در صورتی که کابین یا وزنه تعادل از حدود تعیین شده در داخل چاهک گذشته باشد وامکان برخورد با کف چاهک پیش بیاید این وسیله از برخورد آن جلوگیری خواهد کرد.
بازدیدهای دوره ای آسانسور
سرویس دوره‌ای آسانسور از جمله نیازهای اساسی برای هر آسانسور در ساختمان است تا به عنوان یک عامل بازدارنده از خرابی آن جلوگیری شده و عمر مفید و ایمنی آسانسور را افزایش می‌دهد.
تعمیر و بازدید دوره‌ای آسانسور شامل مواردی است که به صورت ماهانه، سه ماهه و سالیانه باید به آن بپر‌دازیم:
-
ماهانه
- کنترل کابین
- کنترل چراغ‌های روشنایی داخل کابین
- کنترل فن کابین
- کنترل صحت عملکرد کلید و زنگ هشدار کابین
- کنترل صحت عملکرد کلیه شستی‌های داخل کابین
- کنترل اتصال صحیح دستگیره ایمنی داخل کابین
- کنترل نصب پلاک ظرفیت و هشدار های امنیتی در داخل کابین
- کنترل اتصال صحیح و ایمن آیینه داخل کابین و اطمینان از عدم ترک یا شکستگی
- کنترل درایو درب کابین
- کنترل سیستم موزیک و اعلام طبقات
- کنترل نمایشگر داخل کابین
- کنترل درب و ملخقات آسانسور در طبقات
- کنترل دیکتاتور و قفل ایمنی درب آسانسور در تمام طبقات
- کنترل لول کابین در طبقات، توفق کابین به صورت هم سطح طبقات
- بازدید مگنت در بازکن
- بازدید فنر درب ها
- بازدید کفشک‌های زیر در
- بازدید موتور و مکانیزم سردر
- کنترل شستی‌های احضار کابین
- کنترل قسمت فوقانی کابین آسانسور
- کنترل اتصال صحیح و ایمن سیم‌های بکسل به کابین و قاب وزنه و بازدید کرپی‌ها و سربکسل‌ها
- کنترل اتصال صحیح سیم بکسل گاورنر به کابین
- کنترل اتصال صحیح و ایمن تراول کابل
- کنترل سطح روغن‌های روی کابین
- کنترل ترمز اضطراری کابین (پاراشوت)
- کنترل کلیه کفشک‌های کابین و وزنه و رگلاژ در صورت نیاز جهت حرکت نرم تر و یکنواخت تر کابین
- کنترل ریل‌های آسانسور و عدم وجود ترک و شکستکی در جوش‌ها و اتصالات و عدم وجود لرزش غیر عادی و اضافه
- بررسی جعبه ریویزیون (ریویژن) Revision و کنترل کلیدها، ترمینال‌ها و اتصالات
- بازدید کلیه آهنرباها و سنسور آهنربای کابین و سنسور دور انداز و توقف
- بررسی یوک کابین و کنترل کلیه پیچ و مهره ها و اتصالات و آچار کشی آنها
- کنترل موتور خانه
- کنترل موتور و گیربکس و شفت موتور به لحاظ لرزش و یا صدای اضافه و غیر عادی و عدم وجود لقی یا لنگ زدن
- کنترل استحکام شاسی موتور و گیربکس و صحت اتصالات
- کنترل صحت عملکرد فن موتور
- کنترل سطح روغن گیربکس
- کنترل صحت عملکرد گاورنر و بازدید اتصالات
- کنترل صحت عملکرد سیستم برق اضطراری و تست دشارژ باطری‌های نجات اضطرای Black out
- کنترل فلکه گیربکس و باز بینی کل طول سیم بکسل ها هنگام دوران حول پولی به منظور عدم وجود خوردگی
- کنترل هرزگردها
- کنترل و تنظیم ترمز موتور و بازدید لنت ترمزهای موتور
- کنترل فن اتاقک موتور خانه و کنترل دمای موتور خانه
- کنترل تاریخ شارژ کپسول آتشنشانی نصب شده در موتور خانه
- بازدید کلیه فیوز ها و اتصالات جعبه سه فاز و ارت
- بازدید تابلو فرمان ، اتصالات ، ترمینال‌ها و کنتاکتورها
- کنترل چاه آسانسور
- بازدید روشنایی چاه آسانسور
- بازدید و کنترل صحت عملکرد گاورنر پایین و استپ قارچی
- بازدید بافرها (ضربه گیرهای کابین)
- بازدید کادر (قاب) وزنه و کنترل اتصالات
- بازدید زنجیر تعادل
- بازدید زیر کابین آسنسور
- بازدید میکروسوییچ‌های حد بالا و حد پایین
-
سه ماهه
- روغن کاری لولای درب طبقات
- نظافت فن کابین آسانسور
- نظافت فن موتور
- نظافت فن اتاقک موتور خانه
- آچار کشی اتصالات مکانیکی کابین و موتورخانه
-
سالیانه
- تعویض روغن گیربکس با روغن دنده پایه تمام سنتتیک یا نیمه سنتتیک
- شستشوی ریل ها با گازوییل و شوینده
- غبار گیری موتور و گیربکس ، تابلو فرمان ، تابلو برق و … با استفاده از پمپ باد
- نظافت اتاقک موتور خانه
- نظافت و غبارگیری روی کابین به وسیله پمپ باد
- نظافت چاه آسانسور
