آیین نامه ایمنی کار با ماشین آلات عمرانی 1399(قسمت اول)

آیین نامه مصوب ایمنی کار با ماشین آلات عمرانی برگرفته از آیین نامه ایمنی کار با ماشین آلات

به دلیل اهمیت سایر موضوعات ایمنی در کارگاه های ساختمانی مخصوصاً ایمنی کار با ماشین آلات عمرانی، مجموعه مقررات عمومی آیین نامه ایمنی کار با ماشین آلات عمرانی ارائه می گردد. مفاد این فصل در کارگاه های ساختمانی و عمرانی لازم الاجرا بوده و به استناد مواد 91 و 95 قانون کار کشور، مسئولیت رعایت مقررات این آیین نامه برعهده کارفرمای کارگاه بوده و درصورت وقوع هرگونه حادثه به دلیل عدم توجه کارفرما به الزامات قانونی، مکلف به جبران خسارت وارده می باشد.

مقررات عمومی آیین نامه ایمنی کار

ماده1- کارفرما مکلف است در حیطه وظایف خود نسبت به شناسایی، ارزیابی و کنترل خطرات (ریسک) در محدوده اجرایی در طول مدت اجرای عملیات و اتمام آن اقدام نامید و کلیه پرسنل شاغل در کارگاه ملزم به رعایت و اجرای سیستم مذکور می باشند.

ماده2- مسئول ایمنی براساس مفاد آیین نامه ایمنی امور پیمان کاری، مسئول نظارت برعملیات اجرایی و ایمنی مجری بوده و درصورت تخلف وی موارد را به صورت کتبی به او اعلام و درصورت عدول، مجری باید نسبت به توقف عملیات اقدام نماید.

ماده3- کارفرما مکلف است برای بهره برداری از ماشین آلات عمرانی فقط از عامل انجام کاری استفاده نماید که حسب مورد مطابق با قوانین جاری دارای گواهینامه ویژه به همراه مدارک مهارتی از سازمان آموزش فنی حرفه ای کشور می باشد و از به کار گیری افراد فاقد صلاحیت در این بخش اکیداً خودداری نماید.

ماده4- راننده یا عامل انجام کار با ماشین آلات عمرانی باید آموزش های فنی و ایمنی لازم را درخصوص آشنایی با ساختار ماشین آلات عمرانی، اصول سرویس و نگهداری روزانه، بازدید فنی مطابق با وظایف محوله و اصول ایمنی مربوط به حرفه خود را فرا گرفته و دارای کارت ملی مهارت ذکر شده بوده و مطابق با آیین نامه آموزش کارفرمایان، کارگران و کارآموزان دارای گواهینامه آموزشی از مراجع ذیصلاح باشد.

ماده5- بهره برداران و کارفرمایان مکلف می باشند ماشین آلاتی که دارای استانداردهای بین المللی یا مطابق با استاندارد ملی به شماره 12544 می باشند را تهیه و در عملیات اجرایی استفاده نمایند.

ماده6- کارفرما مکلف است ماشین آلات عمرانی را مورد استفاده قرار دهد که کابین و ساختارهای حفاظتی آن مطابق با استانداردهای ملی به شماره های 10482، 8157 و 8610 طراحی و ساخته شده باشند.

ماده7- کارفرما مکلف است از به کارگیری عامل انجام کار فاقد گواهی سلامت منطبق از مراکز درمانی ذیصلاح خودداری نماید.

ماده8- ماشین آلات عمرانی باید دارای مشخصلات به شرح ذیل باشند:

• نام شرکت سازنده یا وارد کننده
• وزن ماشین عمرانی بدون بار
• ظرفیت مجاز عملیاتی ماشین
• شماره شناسایی محصول مطابق با استاندارد ملی ایران به شماره 80405
• سال یا مدل ساخت
• شماره سریال ساخت

ماده9- ماشین آلات عمرانی باید به لوازم زیر تجهیز گردند:

• دستگاه سیگنال صوتی برقی
• نورافکن جلو و عقب ماشین و چراغ های عقب و جلو مطابق با استانداردهای ملی به شماره 10182
• ترمز دستی و ترمز پدالی و درصورت لزوم ترمز اضطراری مطابق با استانداردهای ملی به شماره های 10975، 8612، 8415
• چراغ گردان هشدار دهنده
• صدا خفه کن مطابق با استانداردهای ملی به شماره 11582 و 10972
• آژیرهای هشدار دهنده (دنده عقب، تجاوز از شرایط عملیات ماشین) که میزان صدای آنها حداقل 10 دسی بل بیش از صدای زمینه باشند.
• حفاظ ایمن هنگام تعویض، باد کردن و پنچرگیری لاستیک چرخ

ماده10- کابین عامل انجام کار در ماشین آلات عمرانی باید دارای مشخصات زیر باشد:

• راننده یا عامل انجام کار در شرایط جوی نامساعد و نفوذ گرد و غبار هنگام عملیات اجرایی محافظت نماید.
• دارای شیشه ایمن و مقاوم در برابر ضربه مطابق با استانداردهای ملی به شماره 10975، 8612، 8415 محدود نکند.
• مجهز به آینه های جانبی دارای دید اطراف و حسب مورد نمایشگرهای آشکارساز مناسب باشد.
• دارای سیستم گرمایشی و سرمایشی ایمن و مناسب مطابق با استاندارد ملی به شماره های 10974 و 11583 باشد.
• دارای کپسول اطفاء حریق مناسب و جعبه کمک های اولیه باشد.
• شبکه یا محافظ ایمن در مقابل شیشه برای ماشین آلاتی که در معرض ریسک بالای خطر ناشی از برخورد سنگ یا سایر اجسام نظیر آن از جبهه کاری می باشند.
• ابعاد شبکه حفاظ در مقابل شیشه باید حداکثر 2 در 2 سانتی متر باشد.
• دفترچه راهنمای ارائه شده توسط سازنده درخصوص ایمنی کار با ماشین مذکور مطابق با استاندارد ملی به شماره 10484 موجود باشد.
• صندلی راننده به کمربند ایمنی مجهز باشد.
• برف پاک کن مناشب و سالم مجهز و به تعداد کافی باشد.

تبصره: آن دسته از ماشین آلاتی که دارای کابین بدون شیشه می باشند و فقط دارای سازه محافظ هستند.

ماده11- صندلی ماشین آلات عمرانی باید دارای مشخصات فنی زیر باشد:

• مجهز به ضربه گیر باشد.
• کمربند ایمنی سالم داشته باشد.
• قابل تنظیم در ارتفاع و طول باشد.
• راحت بوده و مطابق با اصول ارگونومی طراحی و ساخته شده باشد.
• مطابق با استاندرادهای بین المللی یا ملی به شماره 9932 و 8404 باشد.

ماده12- ماشین آلات عمرانی مجهز به علائم و برچسب های ایمنی مناسب بوده و این علائم باید کاملاً خوانا، تمیز و قابل رویت بوده و مطابق با استاندارد ملی به شماره 10477 باشد.

ماده 13- هنگام سوار و پیاده شدن از کابین ماشین آلات عمرانی یا به آن، باید موارد زیر رعایت گردد:

• از پلکان نصب شده بر روی ماشین برایتردد استفاده شود.
• سه نقطه تماس در بالا رفتن یا پایین آمدن از پلکلن رعایت گردد. (دوپا و یک دست یا د دست  یک پا)
• پلکان باید عاری از هرگونه لک چرب، روغنی یا گریسی و نظایر آن باشد.
• اولین پلکان تردد عامل انجام کار به کابین باید حداکثر 60 سانتی متر از سطح زمین فاصله داشته باشد.
• هنگام تردد از روی پلکان همواره باید صورت فرد رو به پلکان باشد.

ماده 14- کارفرما مکلف است قبل از شروع عملیات عمرانی نسبت به طراحی و احداث ایمن راه های دسترسی و اصل کارگاه را براساس اصول فنی و مهندسی اقدام نماید.

ماده15- کارفرما مکلف است قبل از شروع عملیات عمرانی نسبت به نصب تابلوهای علائم و نشانه های ایمنی و هشدار دهنده در مسیرهای خطرناک و ناایمن براساس آیین نامه های علائم ایمنی در کارگاه، راهنمایی و رانندگی و مبحث 20 مقررات ملی ساختمان در کارگاه و مسیرهای دسترسی به کارگاه اقدام نماید.

ماده16- کارفرما مکلف است در محیط هایی که اختمال خطر اتنشاق گرد و غبار ناشی از ماشین آلات عمرانی وجود دارد موارد زیر را رعایت نماید:

• پاشیدن آب جهت کاهش حجم گرد و غبار در هنگام کار
• عدم استفاده از هوای تحت فشار برای تمیزکاری
• تحویل و نظارت بر استفاده همه کارگران از تجهیزات حفاظتی فردی متناسب با نوع فعالیت و محیط کار.
• سایر خدمات احتیاطی و تدابیر ایمنی فنی و مهندسی متناسب با شرایط محیط کار.

ماده17- کارفرما مکلف است هنگام انتقال ماشین آلات عمرانی بر روی سکو یا تریلی حمل ماشین آلات، موارد زیر را رعایت نماید:

• به کارگیری شخص ذیصلاح برای نظارت و انتقال ماشین آلات بر روی سکو یا تریلر حمل ماشین آلات.
• سکوی انتقال ماشین روی تریلر عریض و مقاوم باشد.
• سکوی انتقال یا تریلر لغزنده نباشد
• فقط از اهرم ماشین استفاده شه و دیفرانسیل قفل باشد.
• ماشین به طور آهسته و ایمن به سکو منتقل شود.
• سکوی انتقال و تریلر تراز باشد.
• ماشین بر روی سکو یا تریلی مهار گردد.

ماده18- کارفرما مکلف است برای حمل ماشین آلات عمرانی از روی پل یا سازه های نظیر آن قبلاً از استحکام و مقاومت آن از طریق مراجع ذیصلاح اطمینان حاصل نموده و نسبت به اخذ مجوز مربوط اقدام ماید.

ماده19- کارفرما مکلف است نسبت به تعیین محدودیت های سرعت مجاز وسائل نقلیه (اعم از ماشین آلات کارگاهی و عبوری) در سطح کارگاه مطابق با مقررات جاری اقدام نماید.

ماده20- کارفرما مکلف است باتوجه به نوع عملیات، ماشین آلات عمرانی متناسب با نوع فعالیت اجرایی را انتخاب نماید و استفاده از هرگونه ماشین آلات عمرانی به صورت غیرمتعارف ممنوع است.

ماده21- کارفرما مکلف است نسبت به تهیه دستورالعمل کار با ماشین آلات عمرانی اقدام نموده و آن را در اختیار عامل انجام کار قرار دهد، عامل انجام کار نیز موظف به رعایت  اجرای آن می باشد.

ماده22– کارفرما مکلف است برای انجام عملیات عمرانی فقط از ماشین آلات عمرانی که دارای معاینه فنی معتبر می باشند، استفاده نماید.

ماده23- کارفرما مکلف است از ورود افراد غیرمجاز در حریم عملیات ماشین آلات عمرانی در حین انجام عملیات اجرایی اکیداً خودداری نماید.

ماده24-راننده یا عامل انجام کار با ماشین آلات عمرانی موظف است ضمن رعایت قوانین و مقررات موجود از مسیرهای مشخص شده در کارگاه تردد نماید.

ماده25- عامل انجام کار  راننده باید در هنگام کار و رانندگی در انجام اعمالی نظیر خوردن، آشامیدن، استعمال دخانیات، صحبت با تلفن همراه و نظایر همراه آن و استفاده از داروهای خواب آور و سایر اعمالی که سبب کاهش هوشساری و تمرکز وی می گردد خودداری نماید.

ماده26- کارفرما مکلف است نسبت به توقف عملیات اجرایی در شرایط جوی نامساعد نظیر طوفان، مه گرفتگی، گردو غبار شدید و نظایر آن (به استثنای ماشین آلاتی که برای شرایط اضطراری و عملیاتی مذکور تجهیز شده اند) اقدام نماید.

ماده27- نگهداری مواد قابل اشتعال یا انفجار در داخل کابین راننده اکیداً ممنوع می باشد.

ماده28- حمل و جابه جایی مواد قابل اشتعال و انفجار با استفاده از ماشین آلاتی که برای این منظور طراحی و ساخته شده اند، مجاز است.

ماده29- ماشین آلات عمرانی که بخش هایی از آن فاقد دید کافی می باشند، به وسائل آشکارساز مناسب تجهیز گردند.

ماده30- کارفرما مکلف است در موارد زیر نسبت به استفاده از فرد علامت دهنده اقدام نماید:

• هنگام ورود ماشین به حریم دکل های برق و خطوط انتقال نیرو با رعایت مقررات حریم خطوط انتقال نیرو و توزیع برق.
• در محیط هایی که اطراف ماشین به نحو مناسبی قابل رویت نباشد.
• در محیط های خطرناک که ریسک حادثه بالا می باشد.

ماده31– فرد علامت دهنده به راننده یا عامل انجام کار با ماشین آلات عمرانی باید با دستورالعمل ها و نشانه های علامت دهی به طور کامل آشنا بوده و نسبت به هدایت ماشین مذکور به طور صحیح در مواقع ضروری اقدام نماید.

ماده32- درصورت برخورد ماشین به خطوط هوایی انتقال برق تا زمان جدا شدن جریان برق از ماشین، عامل انجام کار باید در ماشین بماند.

ماده33– اگر ماشین به سبب برخورد با خطوط برق در معرض آتش سوزی باشد عامل انجام کار باید برای خروج از ماشین موارد زیر را رعایت نماید:

• باید از روی ماشین بپرد تا بدون اتصال به ماشین به زمین برسد.
• از تماس با ماشین پس از خروج خودداری نماید.
• برای فاصله گرفتن از ماشین و عدم ایجاد ولتاژ گرم، باید به پاهای بهم چسبیده حرکت نماید.

ماده34- راننده یا عامل انجام کار موظف است در هنگام کار نسبت به رعایت موارد زیر اقدام نماید:

• رعایت سرعت مطمئنه در حمل و جابه جایی و توده مواد، خاک به بالای پرتگاه و یا انتهای سراشیبی با ماشین.
• رعایت توزیع یکنواخت بار بر روی سطح تیغه و جام.
• حمع آوری و قراردادن ادوات کاری ماشین در تراز 30 سانتی متری از سطج زمین در سراشیبی.
• حرکت در سراشیبی و سربالایی فقط با دنده سنگین مجاز است.
• رعایت فاصله ایمن از وسایل نقلیه جلویی.
• تخلیه و بارگیری روی سطوح مقاوم، مستحکم و ایمن با مجوز کارفرما.
• رعایت فاصله ایمن از لبه پرتگاه، محل تجمع کارگران، تاسیسات و ساختمان.
• محدوده عملیاتی توصیه شده توسط سازندگان ماشین.
• ماشین آلات عمرانی دارای بوم، در حین حرکت باید بوم آنها درراستای محور طولی ماشین مستقر گردد.

ماده35- دور زدن ماشین آلات عمرانی روی سطح شیب دار تنها باتوجه به محدوده عملیات ماشین، براساس توصیه کارخانه سازنده مجاز می باشد.

ماده36- استفاده از ادوات ماشین برای کاهش سرعت و افزایش اصطکاک در سراشیبی ممنوع است.

ماده37- بکسل کردن ماشین روی سطوح با شیب تند ممنوع است.

ماده38- بکسل کردن ماشین آلات عمرانی فقط با استفاده از بکسل ثابت مجاز است.

ماده39– درصورت بکارگیری ماشین آلات عمرانی با چرخ لاستیکی بر روی اجسام تیز و برنده بای از زنجیز حفاظتی مناسب استفاده گردد.

ماده40- عامل انجام کار یا راننده موظف است هگام توقف ماشین و قبل از ترک آن، نسبت به رعایت موارد زیر اقدام نماید:

• ماشین را بر روی زمین مستحکم و مسطح متوقف نماید.
• از توقف کامل ماشین اطمینان حاصل نموده و سوئیچ را در وضعیت خاموش قرارداده و آن را بردارد.
• ادوات ماشین را بر روی زین قرار دهد.
• از توقف ماشین بر روی سطوح شیب دار خودداری نموده و در شرایط اضطراری نسبت به استفاده و نصب گوه مقاوم و ایمن در زیر چرخ لاستیکی و زنجیری اقدام نماید.
• برای توقف ماشین آلات عمرانی از تخته سنگ یا گوه محکم و مقاوم در زیر چرخ و زنجیر استفاده نماید.
• نصب حصار،علمت پرچم و روشنایی کافی به منظور پارک ماشین در مسیر عمومی الزامی است.
• جمع آوری ادوات کاری به داخل و قرارگیری آنها در ارتفاع 40 الی 50 سانتی متری از سطح زمین رد هنگام حرکت ماشین انجام گیرد.

ماده41- موانع گوه ای که برای جلوگیری حرکت وسیله نقلیه چرخ لاستیکی زیر چرخ ها قرار می گیرند، باید قادر به نگهداری چرخ هایی باشد که سنگین ترین بار را تحمل می کنند.

ماده42- ماشین های چرخ لاستیکی که به طور مرتب در شیبی بیشتر از 5% کار می کنند، اگر وزن بدون بار آن کمتر از 4 تن باشد باید حداقل به یک مانع گوه ای و درصورتی که وزن بدون بار آن 4 تن یا بیشتر باشد باید به 2 عدد مانع گوه ای برای توقف مجهز شود.

ماده43- کار با ماشین آلات عمرانی در حالت خلاص در سراشیبی ممنوع می باشد.

ماده44- ورود افراد متفرقه به کابین راننده به غیر از تعمیرکار، فرد ذیصلاح و مسئول فنی کارگاه در حین عملیات اجرایی ممنوع است.

ماده45- سوار شدن کارگران بر روی ماشین آلات عمرانی و سایر اجزاء آن نظیر تیغه ها،جام و مانند آنها ممنوع است.

ماده46– انجام عملیات اجرایی در شب و در محیط های تاریک در صورت تامین روشنایی کافی و مناسب مجاز می باشد.

ماده47- جابه جایی جام ماشین آلات عمرانی از روی تاسیسات و کارگران ممنوع می باشد.

     تبصره: چنانچه امکان حذف حرکت جام ماشین از روی تاسیسات و کارگران وجود نداشته باشد باید تمهیدات ایمنی و اقدامات احتیاطی لازم به عمل آمده باشد.

ماده48- ماشین آلات عمرانی با موتور الکتریکی باید به سیستم اتصال به زمین مناسب مجهز باشند.

ماده49- قطع و وصل جریان برق از منبع تغذیه در ماشن آلات عمرانی با موتور الکتریکی باید توسط فرد ذیصلاح انجام پذیرد.

ماده50- فاصله کابین از جبه کاری باید حداقل 1 متر باشد.

ماده51- سوار و پیاده شدن کارگران به ماشین آلات عمرانی یا از آن ردحین حرکت و عملیات اجرای اکیداً ممنوع است.

ماده52- کارفرما مکلف است در هنگام کار با مواد قابل اشتعال به تعداد کافی وسائل اطفاء حریق مناسب و متناسب با نوع کار در سایت یا حیط کار آماده نگه دارد.

ماده53-  مسیر تردد فرد روی ماشین آلات سنگین عمرانی که دارای ارتفاع بوده و خطر سقوط افراد در هنگام راه رفتن در آن زیاد می باشدباید به نرده های حفاظتی به ارتفاع حداقل 85 و حداکثر 100 سانتی متر مجهز باشد.

ماده54- سازندگان بهره برداران از ماشین آلات عمرانی موظف می باشند تا قسمت های گردنده، برنده، له کننده، سوزانده و سایر قسم های خطرناک ماشین آلات عمرانی را مطابق با استاندارد لی ایران به شماره 9976 ایمن نماید.

ماده55- قسمت های خطرناک ماشین باد توسط حفاظ درهم قفل شونده، حافظت شده تا زمانی که حفاظ بسته و قفل نشده است، ماشین شروع به کار نکند.

ماده56- تجهیزات ماشین آلات عمرانی و وسائل اعم از مکانیکی وبرقی باید:

• مطابق با استانداردهای بین المللی، ملی و منطبق با اصول قواعد ارگونومی ساخته شده باشند.
• به موقع و مطابق با ستوالعمل شرکت سازنده تعمیر دوره ای شوند.
• حفاظ ها، ورق ها، سایر تجهیزات و ابزار آالت بای مطابق با دستورالعمل سازنده تعمیر شوند.
• این تجهیزات می بایست، به یک قطعه کاهنده صدای برق و کنترل کننده صدا مجهز شده باشد.

ماده57- ابزارهای تسز با لبه برنده باید در جعبه، غلاف و یا ورق های محافظ نگهداری و حمل شوند.

ماه58- استفاده از ابزارهای مولد جرقه در محیط های قابل اشتعال و انفجار ممنوع است.

ماده59- قبل از شروع به کار ماشین آلات عمرانی، عامل انجام کار موظف است نسبت به بررسی و کنترل موارد زیر اقدام نماید:

• بازدید اطراف و زیر ماشین
• کنترل چراغ ها، پلکان ها، دستگیره ها، اهرم ها، ترمزها،
• بررسی میزان فشار باد و وضعیت لاستیک
• کنترل میزان فشار هیدرولیک و پنوماتیک مخزن
• سایر مواردی که در دستوالعمل شرکت سازنده ذکر شده است.

ماده60- برای کار با ماشین آلات عمرانی در شرایط جوینامساعد رعایت شرایط یر الزامی است:

• سرعت باید متناسب با فاصله دید،ترافیک و شرایط جاده باشد.
• برای دیدن و دیده شدن باید برف و یخ از ماشین (بدنه،سقف و شیشه ها) توسط عامل انجام کار پاکسازی شود.
• در زمان کار بر روی مسیرهای پوشیده از برف و یخ که احتمال لغزش ماشین وجود دارد چرخ ها باید به لاستیک های یخ شکن یا به زنجیر های مناسب طبق دستورالعمل شرکت سازنده تجهیز شود.
• از تمیز بودن لوله اگزوز از برف اطمینان حاصل شود.

بیشتر بدانیم:

1. فرم ها و چک لیست های ضروری برای مهندسین ناظر، طراح و مجری
2. محاسبات سرانگشتی ویژه مهندسین عمران
3. مشاوره مهندس ناظر
4. 10 گام کلیدی آشنایی با ضوابط طراحی پارکینگ 1399
5. دستگاه تولید شبکه آرماتور با جوش مقاومتی به روش ماشینی
6. بیمه کارگران اتباع بیگانه