الزامات طراحی و اجرای نمای آجری

مزایای طراحی نمای آجری

• زیبایی ظاهری و اصالت
• مقاومت و دوام بالای نما در صورت اجرای اصولی
• نیاز به حداقل تعمیر و نگهداری
• قیمت مناسب نسبت به مصالح دیگر
• مقاوم در برابر شرایط اقلیمی
• هم خوانی با هویت و فرهنگ ایرانی
• عایق بودن نسبت به سرما، گرما و صدا
• نصب و اجرای آسان

معایب  نمای آجری

• در معرض کپک و قارچ بودن
• جرم بالای آجر نسبت به نماهای دیگر
• سرعت پایین اجرای نمای آجری
• جذب راحت آلودگی توسط برخی از انواع آجر
• سختی تمیز کردن سطح آجری

انواع آجر در نمای آجری بیرون ساختمان

• آجر شاموتی

  آجرهای کرمی رنگ خالداری هستند که می­ توان به صورت یکدست و یا رندم در طراحی نمای آجری به کار برد. نوعی از انواع آجر نسوز که در آن ترکیباتی از کانی­ های معدنی و پوکه ­هایی با مقاومت بالا و همچنین موادی مانند اکسید سیلیسیوم و اکسید آلومینیوم وجود دارد. به همین دلیل در برابر شرایط محیطی مختلف مقاومت بالایی دارد. با تغییر دمای پخت و همچنین ترکیبات این آجر، رنگ متفاوتی در آن ایجاد می­شود. آجر شاموتی در انواع رنگ­ های؛ نخودی؛ کرمی؛ کرمی تیره، قهوه ­ای، قهوه ­ای روشن و نسکافه ­ای تولید می­ شوند.

• آجر نما پلاک

  این نوع آجر در ابتدا برای ساخت شومینه استفاده می­شد. وجود ترکیبات آلومینیومی باعث افزایش مقاومت دمایی در این نوع آجر شده است. در ساخت آجر نمای پلاکی از تکنولوژی نانو استفاده می­ شود و به همین دلیل استحکام بالایی دارد. این نوع آجر برای نمای ساختمان­ های سنتی و اماکن تاریخی کاربرد دارد. آجر نما پلاک در طیف رنگی زرد پررنگ تا گلبهی تولید می­ شود. از مزایای مهم این نوع آجر ضد شوره بودن آن اس

• آجر نما قزاقی

  از جمله آجرهای سنتی است که به روش دستی تولید می ­شوند و نوعی آجر پلاک است. آجر قزاقی عایق بسیار خوبی در برابر شرایط محیطی است. این نوع آجر علاوه بر نمای ساختمان­ های سنتی، در محوطه ­سازی و حتی در دکوراسیون داخلی هم کاربرد دارد. رنگ آجرها قزاقی شامل زرد، خاکی، پوست پیازی، قرمز اخرائی، آتشی و حنائی است.

• آجر نما شیل

  ساختار اصلی آجر شیل، خاک شیل است که نوعی سنگ رسوبی آسیاب شده با ترکیب کانی رس با ذرات و کانی­ های دیگر تشکیل شده است. برخلاف آجر نمای قزاقی که ظاهری سنتی دارد؛ آجر نمای شیل برای ساختمان­ های مدرن مناسب است. این نوع آجر طول عمر بالایی دارد و تغییر رنگ نمی­ دهد، زیرا رنگ آجر شیل کاملا طبیعی است.

• آجر نما حصیری

  به دلیل شکل و فرم این نوع آجر به نام آجر حصیری یا هلالی شناخته شده است. این نوع آجر در نما، فرمی متفاوت ­تر از دیگر نماهای آجری ایجاد می­ کند. آجر حصیری فرمی هلالی دارد و با کنار هم قرار گرفتن آجرها شکل حصیر به خود می­ گیرد.

• آجر نما کرکره ­ای

  آجر نمای کرکره ­ای فرمی کشیده با عرض کم دارد. این نوع آجر نما جزو آجرهای نسوز است. آجرهای نسوز ترکیباتی از خاک چینی و خاک نسوز دارند و در نتیجه مقاومت حرارتی بالایی دارند. این نوع آجر برای نمای ساختمان­ های مدرن و شیک بسیار مناسب است. رنگ آجر نمای کرکره ­ای به صورت تیره و به رنگ قهوه ­ای و یا قرمز تیره است.

• آجر نما لعابی

  لعاب لایه ­ای شیشه ­ای و شفاف است که می ­تواند روی سطح آجر را بپوشاند. همچنین رنگ­ های مختلفی برای لعاب روی آجر استفاده می­ شود. آجر نمای لعابدار را می ­توان به تنهایی و یا در ترکیب با آجرنماهای دیگر برای اجرای نمای ساختمان به کار برد. این نوع آجر نما در برابر تغییرات آب و هوایی، هوازدگی، رطوبت، فرسایش و… مقاومت بالایی دارد.

اجرای نمای آجری ساختمان

• اجرای نمای آجری با ملات سیمان: از روش ­های سنتی برای نصب آجر نما بر روی ساختمان، استفاده از ملات سیمان است. در این نوع اجرا پیوندی محکم بین آجر و سطح نما ایجاد می ­شود. ولی از معایب آن افزایش وزن نمای ساختمان است.
• اجرای نمای آجری با چسب: در این روش به جای سیمان از چسب به عنوان ملات استفاده می­ شود. در این نوع اجرای نمای آجری باید در ابتدا یک لایه پلاستر سیمانی روی سطح نما پوشیده شود و پس از آن آجرها نصب شوند.
• اجرای نمای آجری به روش خشک: در اجرای نمای آجری به روش خشک؛ هیچ گونه ملاتی استفاده نمی­ شود ولی از تجهیزات مختلفی مانند چارچوب نگهدارنده، اتصالات و ریل­ های فلزی برای نصب آجر استفاده می­ شود. این روش اجرای نمای آجری، هزینه­ ی بیشتری نسبت به دو روش قبلی دارد.

الزامات کلی اجرایی نمای آجری

• در اتصال نمای آجری به دیوار پشتیبان از گیره‌های فولادی استفاده می‌شود. نقش این گیره‌ها انتقال بار جانبی از نما به دیوار پشتیبان است. به هنگام انتقال بار، بسته به اینکه دیوار تحت فشار یا مکش باشد، گیره‌های متصل کننده ممکن است تحت نیروی محوری فشاری یا کششی قرار بگیرند.
• اتصالات باید از درجه صلبیت بالایی برخوردار باشند. به گونه‌ای که اجازه حرکت در صفحه عمود بر دیوار را نداشته باشند. به همین دلیل، از آنجایی که نما و دیوار پشتیبان هر دو به طور عادی دچار انبساط و انقباض متفاوتی در صفحه خود هستند، طراحی اتصالات برای جابه‌جا‌یی‌های رو به بالا، پایین و جانبی باید با دقت بالایی انجام شود.
• اجزایی که در اتصال نما آجری به دیوار استفاده می‌شوند، شامل دو قطعه متصل شده به هم هستند. یکی از این قطعه‌ها به دیوار پشتیبان متصل شده و دیگری در درز افقی نما که از ملات پر شده جاسازی و قرار می‌گیرد. اتصالات دو جزیی تنظیم شونده باید به گونه‌ای باشند که به نما، اجازه حرکت در راستای موازی صفحه دیوار پشتیبان داده شود. از حرکت دیوار در راستای عمود بر صفحه دیوار جلوگیری کند.
• نوع دیگری از اتصالات که در نصب نمای آجری به دیوار به کار می‌روند، ورقه‌های فولادی تک لایه کنگره‌دار هستند. کنگره‌های موجود در ورقه‌ها چسبندگی بین ورقه و ملات را افزایش می‌دهند و این امر باعث افزایش مقاومت کششی اتصال می‌شود، این در حالی است که همان شیارها تمایل اتصال را برای کمانش افزایش داده و باعث کاهش مقاومت فشاری اتصال می‌شود. این نوع اتصال، بیشتر در ساختمان‌های کم ارتفاع به کار رفته و با قاب سبک چوبی و در مناطقی با خطر لرزه‌ای و باد پایین کاربرد دارد.

تکیه گاه ثقلی نمای آجری در تراز طبقات (نبشی تکیه گاهی متصل به قاب‌های سازه‌ای)

• در این ساختمان‌ها فضای خالی که برای هوا در نظر گرفته می‌شود به صورت پیوسته از کف پی تا سقف پشت بام ادامه می‌یابد و تمام بار ثقلی نما توسط پی تحمل می‌شود. معمولاً بر روی پی، فرو رفتگی در حدود ۴ سانتی متر ایجاد می‌کنند که لبه آجر نامیده می‌شود. در ساختمان‌های متوسط و بلند مرتبه باید در هر طبقه از نبشی‌های تکیه گاهی فولادی برای تحمل بار نمای همان طبقه استفاده شود. این نبشی‌ها نیز به سازه متصل شده و توسط آن پشتیبانی می‌شوند. در سازه قابی، نبشی‌های تکیه گاهی به وسیله جوش یا پیچ به تیرهای محیطی سازه متصل می‌شوند. در ساختمان‌هایی با سیستم دیوار باربر، نبشی‌های تکیه گاهی به دیوارهای خارجی متصل  می‌شوند.
• در اجرای نبشی‌های تکیه گاهی فوقانی باید فاصله‌ای بین قسمت فوقانی نما و بال تحتانی نبشی وجود داشته باشد. این فاصله جهت انبساط قائم نما و نیز خیز تیر پیرامونی سازه بر اثر اعمال بارهای زنده است. باید با محاسبه تغییر مکان کوتاه مدت و خزش دراز مدت تیر بدست آید. این فضای خالی با استفاده از یک درزگیر پوشانده می‌شود. نبشی‌های تکیه گاهی نباید سرتاسری باشند و بیشینه طول آنها به ۶ متر محدود می‌شود.

تکیه گاه ثقلی در بالای بازشو (نبشی(تیر) نعل درگاه)

• بارهای قائم نماهای آجری، یا به وسیله فونداسیون‌ها تحمل شود یا در تراز هر طبقه به نبشی‌های تکیه گاهی منتقل می‌شود. در نقاطی که بازشوها (در و پنجره‌ها…) در نمای ساختمان وجود دارند به تکیه گاهی علاوه بر موارد ذکر شده احتیاج است. در نماهای آجری از نبشی‌های فولادی به عنوان تیرهای نعل درگاهی استفاده می‌شود. بر خلاف نبشی‌های تکیه گاهی، تیرهای نعل درگاهی به منظور تامین امکان جابه جایی نسبی به سازه متصل نمی‌شوند، بلکه به صورت ساده بر روی نما قرار می‌گیرند.
• جهت آزاد گذاشتن حرکت نسبی نما و تیر نعل درگاهی، در محل اتکای تیر نعل درگاهی به نما، نباید از ملات استفاده شود. همانند نبشی‌های تکیه گاهی در تیرهای نعل درگاهی نیز باید حفره های زه کشی تعبیه شود.
• اتصالات بین درزگیرها باید به خوبی آب بندی شود. تمامی درزگیرها باید با حفره‌های زه کشی همراه باشند. درزگیرها باید تا سطح خارجی نما امتداد پیدا کنند، تا از زه کشی آب به خارج از نما اطمینان حاصل شود. انتهای درزگیرها یا جایی که درزگیرها قطع می‌شوند باید به اندازه ارتفاع یک آجر به سمت بالا خم شوند. تا از ورود آب به داخل فضای خالی پشت نما ممانعت شود.

ریزش ملات به درون فاصله هوایی در نمای آجری

• لازمه عملکرد موثر فضای خالی هوا به عنوان لایه زه کش، کاهش ریزش ملات به درون این فضا است. تجمع بیش از حد ملات در این فضا باعث گرفتگی آن می‌شود. از طرفی سوراخ‌های زه کش زمانی عملکرد خوبی دارند که در اثر ریزش ملات بر روی آنها مسدود نشوند. آجر چینی ضعیف و نامناسب می‌تواند باعث تجمع قابل توجهی از ملات در محل درزگیر‌ها شود. احتیاط به هنگام آجرچینی، به منظور کاهش ریزش ملات از مسائل مهم در اجرا است. برای حفظ فضای خالی از گرفتگی، اقدامات اضافی باید صورت گیرد.
• یک راه حل این مسئله، استفاده از ابزاری مخصوص جمع کردن ملات در فضای خالی است که دقیقاً بر روی درزگیر قرار می‌گیرد. این ابزار از مش‌هایی که از رشته‌های پلیمری ساخته شده‌اند، تشکیل یافته‌اند. این ابزار ملات را بالای حفره‌های زه کشی حبس کرده و به صورت معلق نگه می‌دارند. این سیستم به آب موجود در ملات اجازه می‌دهد تا از آن عبور و روانه حفره‌های زه کش شود.
• درز انبساطی پیوسته در نمای آجری
• از آنجا که دیوارهای آجری پس از ساخت منبسط می‌شوند، بنابراین نماهای آجری باید شامل درز انبساطی قائم پیوسته‌ای در فواصل مشخص باشد. مقدار فاصله پیشنهادی بیشینه جهت درزهای انبساطی قائم، ۸ متر در قسمت میانی نما و ۳ متر در گوشه‌های نما است.
• در درزهای انبساطی قائم به جای استفاده از ملات از میله پشتیبان و قطعه درزگیر استفاده می‌شود. به طوری که اجازه حرکت به آجرهای دو طرف درز انبساط داده می‌شود و آب بندی دیوار نیز از بین نمی‌رود. عرض درز انبساط قائم حداقل باید ۱۳ میلی متر باشد. به طوری که با سایر درزهای ملات قائم در دیوار نمای آجری مطابقت داشته باشد. با مهیا کردن درز انبساطی قائم و نیز وجود فاصله زیر نبشی تکیه گاهی (که به عنوان درز انبساطی افقی عمل می‌کند) نمای آجری، به پانل‌های منفرد مجزا تبدیل می‌شود که قابلیت انبساط و انقباض را دارند، به طوری که به سازه و دیواره پشتیبان نیرویی وارد نمی‌شود.

الزامات تکمیلی نمای بنایی آجری متصل به دیوار پشتیبان بتنی یا بلوکی

• اتصالات فولادی که برای متصل کردن نما به دیوار استفاده شده‌اند از نوع بست‌های مفتولی دو تکه هستند. قطعه اول نقش مسلح کننده درز ملات را دارد و در دیوار پشتیبان جا داده می‌شود. قطعه دوم، نما را به قطعه اول که در دیوار پشتیبان جاسازی شده، متصل می‌کند.
• در مناطق لرزه خیز باید از بست‌های لرزه‌ای استفاده شود. بست لرزه‌ای باعث اتصال مفتول پیوسته مسلح کننده به نما می‌شود. مفتول مسلح کننده نما و بست‌های لرزه‌ای در درون درز ملات نمای آجری جاسازی می‌شوند.
• در سازه‌هایی که دارای تیرهای محیطی عمیق هستند، می‌توان در قسمت فوقانی پنجره، از نبشی‌های تکیه گاهی به جای نبشی‌های نعل درگاهی استفاده نمود. این روش، معمولاً در نماهای آجری دارای پنجره‌های پیوسته به کار می‌رود.
• مقاومت دیوارهای پشتیبان بلوك سیمانی در برابر نفوذ آب و هوا
• در ساختمان‌ها با دیوار پشتیبان، بلوك سیمانی به دلیل وجود تماس جداره بیرونی دیوار با آب و هوا، دیوار باید از مقاومت خوبی در برابر نفوذ این عوامل برخوردار باشد. در همین راستا مواد ویژه‌ای به منظور آب بندکردن دیوار به کار برده می‌شود. قبل از اجرای نمای آجری، سطح خارجی دیوار پشتیبان، بلوك سیمانی با استفاده از یک ماده مخصوص کاهش دهنده خرابی در برابر آب و هوا (آبی رنگ) پوشانده می‌شود.

مقایسه دیوار پشتیبان بلوك سیمانی با دیوارهای پشتیبان فولادی

• یکی از بزرگ ترین مزیت دیوار پشتیبان با پشت بند قائم فولادی در مقایسه با دیوار پشتیبان بلوك سیمانی، وزن کم دیوار پس از اتصال نمای آجری بر روی آن است. در ساختمان‌های مرتفع، به کارگیری دیوار سبک باعث کاهش ابعاد تیرها، ستون‌ها، فونداسیون و موجب ایجاد بازده اقتصادی در ساختار سازه می‌شود. با این حال در کنار این مزیت، نگرانی‌هایی نیز وجود دارد. پشت بندهای قائم فولادی قبل از اینکه به بیشینه ظرفیت خمشی برسد، دچار تغییر شکل‌های قابل توجهی می‌شوند. از طرفی، نمای آجری تا قبل از باز شدن درزهای ملات، تغییر شکل‌های بسیار کوچک و جزئی از خود نشان می‌دهد. درزه‌های ملات باز شده باعث تضعیف دیوار شده و احتمال نشت آب و خوردگی فولاد را افزایش می‌دهد. بنابراین سیستم نمای آجری بر روی دیوار پشت بند قائم فولادی، زمانی بهترین عملکرد را دارد که پشت بندها از سختی بالایی برخوردار باشند. برای رسیدن به سختی بالا باید تغییرشکل‌های پشت بندها کنترل شده و به مقدار بسیار کوچکی محدود شوند. در حقیقت، معیار طراحی پشت بندها برای مقاومت در برابر نیروهای جانبی، تغییر شکل‌های آنها است و نه مقاومت آنها.
• بر خلاف پشت بندهای قائم فولادی، اتصال نمای آجری بر روی دیوار پشتیبان بلوك سیمانی وابسته به پیچ است. به علاوه معمولاً اتصالات به کار رفته در درون درزه های ملات جا داده می‌شوند و اگر جنس آنها از فولاد ضد زنگ باشد احتمال خوردگی آنها بسیار پایین است. مزیت دیگر دیوار پشتیبان بلوکی، سختی بالای آن است. در دیوارهای پشت بند قائم فولادی برای رسیدن به همان درجه از سختی در دیوارهای پشتیبان بلوك سیمانی، باید هزینه زیادی صرف شود.

آخرین ویرایش: ۱۴۰۱/۰۹/۰۶

شماره ویرایش: دوم

بیشتر بدانیم:

1. فرم ها و چک لیست هاي ضروري براي مهندسین ناظر ،طراح و مجری
2. محاسبات سرانگشتی ویژه مهندسین عمران
3. مشاوره مهندس ناظر