مفهوم نیایش در معماری ایران
انسانهای بدوی در میان مخاطرات پیرامونی بخصوص نیروهای طبیعی بسیار آسیب پذیر بودند . ترس از مرگ و احساس شگفتی از حوادثی که بر حسب تصادف ایجاد می گردید یا انسان قادر به درک علل آن نبود و باعث بوجود آمدن دین شد . بنابر اعتقاد لوکرتیوس ، حکیم رومی ، ترس نخستین مادر خدایان است و از میان انواع آن ، ترس از مرگ مقام مهمتری دارد . امیدواری به کمک خدایان و شکر گذاری در مقابل خوشبختیهایی که برای انسان حاصل میشد ، عواملی بودند که اعتقادات دینی و به تبع آن ، نیایش را باعث گردید .
در نظر انسانهای اولیه ، موجودات زنده و دیگر چیز هایی که در اطراف وی وجود داشت ، بخصوص طبیعت دارای روح بود و به عبارت دیگر خدایی در آنها نهفته پنداشته میشد . این خدایان بیشمار در شش دسته قرار داشتند : آسمانی ، زمینی ، جنسی ، حیوانی ، انسانی و الهی.
شاید ماه یکی از کهنترین خدایانی باشد که مورد پرستش انسان قرار گرفت . و به احتمال فراوان پس از جایگزین کشاورزی به جای شکارگری ، خورشید برای حکومت در آسمان جانشین شد . نور و گرمای خورشید سبب حاصلخیزی می شد و دوره گردش آن ، وسیله تنظیم موسم کشت و برداشت بود . از این زمان انسانها خورشید را به عنوان پدر هر چه زنده است ، مورد پرستش قرار دادند .آسمان نیز یکی از خدایان مهم بشمار می آمد ، چرا که خورشید ، ماه و دیگر اجرام نورانی در آن واقع شده بودند .
زئوس، خدای خدایان یونان ، خدا آسمان و گرداننده ابرها بود ، مغولان خدای بزرگ را “تنگری” مینامند که معنای آسمان دارد ، که در چین نیز کلمه “تی” همین مفهوم را دارد . کلمه “اهورا”در نزد ایرانیان کهن نیز به معنی “آسمان آبی” است.
هنگامی که انسان اولیه بدون آنکه ماهیت واقعی نیروهای اطراف خود را بشناسد ، در صدد جلب خشنودی آنها از طریق پرستش بر آمد که این ریشه دیانت اولیه است ؛ علاوه بر پرستش ، سحر و جادو به منزله ی روح شعائر دینی افزوده شد .
زیارتگاههای بزرگ ، نشانگر اعتقادات مردم و قدرت مردان مذهبی در دوره های مختلف و مذاهب گوناگون می باشد . زیارتگاههای بزرگ جهان ، مکانهایی که راههای نمادین جوامع مذهبی گوناگون از دیرباز با یکدیگر تلاقی کرده اند . باید از عرصه کشمکش میان جوامع مختلف فارغ شوند ، آنها باید برای پیروان همه فرقه ها ، با کشف دوباره معنای پیوند با مراکز قدس واحد ، از رهگذر اشکال متفاوت نمادهای مذهبی ، فرصت آشتی فراهم سازد در این صورت است که زیارتگاهها دلایل کافی در اختیار بقیه مردم جهان قرار خواهند داد تا به وحدت نوع بشر ایمان بیاورند .
