شورای عالی شهرسازی و معماری ایران در جلسه مورخ 1366/5/5 ضوابط احداث پناهگاه و ایمن سازی نسبی سازه ها را به شرح زیر به تصویب رساند:
این ضوابط برای ایمن سازی نسبی تمام و یا قسمتی از ساختمان ها و به منظور حفظ جان اشخاص در مقابل اثرات ناشی از انواع حملات دشمن تدوین گشته است، استفاده از این دستورالعمل برای احداث پناهگاه های خاص (نظیر بیمارستان های شهری و صحرائی، مراکز پزشکی، مراکز صدا و تصویر، مراکز استراتژیک، مراکز اسناد و مدارک و…) مستلزم به کارگیری ضوابط خاص محاسباتی و تاسیساتی است. حملات دشمن به مناطق مسکونی و صنعتی باتوجه به فاصله محل تا خطوط درگیر با انواع سلاح های زیر صورت می گیرد:
- پرتابه: انواع سلاح هایی نظیر توپ، خمپاره، تانک و…
- پذانه ها: نظیر موشک زیمن به زمین، موشک های هوا به زمین، آر.پی.جی و …..
- بمباران هوایی
اثرات پرتابه ها و پرانه های فوق شامل موارد زیر می باشد:
- ترکش های حاصل از انفجار سلاح.
- ترکش های حاصل از برخورد سلاح به مصالح سازه.
- ترکش های حاصل از انفجار مصالح زمینی.
- حرارت.
- موج انفجار ناشی از ترکانش سلاح.
- نفوذ و تخریب.
هر یک از موارد فوق دارای تاثیرات خاص است. رعایت ضوابط این دستورالعمل متضمن حفاظت کامل از اثرات بندهای 1 تا 4 و قسمت از اثرات بند 5 و 6 می باشد. حفاظت کامل در برابر اثرات بندهای 5 و 6 به کارگیری تمهیدات خاصی را الزام آور می سازد.
محل احداث سازه امن (پناهگاه)
- محل احداث باتوجه به فاصله مناسب برای پناه گیرندگان اتخاب می گردد، این فاصله تابعی از نوع خطرات احتمالی و مسافت از منطقه حمله دشمن باشد. (که حداکثر آن 300 متر خواهد بود.)
- برای ساختمان هایی مانند خانه سالمندان، مهد کودک و کودکستان ها پناهگاه حتماً باید در داخل محدوده ساختمان احداث شود.
- پناهگاه باید حتی الامکان در زیر ساختمان های بلند و بتن مسلح قرار گرفته و تحتانی ترین طبقه ساختمان باشد.
- درصورتی که آب زیرزمینی و تحت الارضی اجازه دهد، پناهگاه در سطحی پایین تر از سطح زمین طبیعی قرار گیرد.
- درصورتی که پناهگاه در زیر ساختمانی قرار نگرفته و در فضای باز طراحی می گردد پوشاندن آن با خاک مناسب (با حداقل ارتفاع 2 متر) و استفاده از سپر لنفجاری و یا سپر حفاظتی مناسب الزامی است.
- دور بودن پناهگاه از مخازن سوخت (نظیر بنزین،گاز،نفت و…) و مخازن تحت فشار آب، چاه های آب و فاضلاب، انبارهای مواد شیمیائی و.. الزامی است.
- درصورت عدم امکان رعایت موارد فوق و اجبار به احداث سازه امن در مجاورت مخازن سوخت و آتش زا، لازم است دیوار باربر خارجی توسط یک دیوار بتنی جداگانه یکپارچه ای به ضخامت 40 سانتی متر و به ارتفاع مناسب، از منابع فوقالذکر جداگشته و پیش بینی های لازم برای زمان انهدام احتمالی منابع مذکور و به وجود آمدن خطر آتش سوزی و جلوگیری از سرایت آن ها به پناهگاه صورت گیرد.
- تعیین محل پناهگاه باید با طرح ورودی ها و خروجی ها هماهنگ گردد تا آوار ناشی از ساختمان های مجاور آن ها را مسدود نکند.
پناهگاه خانگی
- پناهگاه خانگی در هنگامطراحی و احداث بنا و به صورت مرکب با سازه ساختمان اصلی در نظر گرفته شود.
- لازم است پناهگاه در زیر ساختمان اصلی و در تحتانی طبقه قرار گیرد.
- در زیر پناهگاه هیچگونه فضای خالی (نظیر اطاق تاسیسات،مخازن سوخت کوره چاه های فاضلاب و…) وجود نداشته باشد.
- پناهگاه باید دور از مخازن سوخت و اطاق تاسیسات باشد.
- محل پناهگاه در نقطه ای انتخاب شود که بیشترین تعداد سقف بالای آن بوده و بیشتر فاصله ممکن را از وجه آزاد ساختمان دارا باشد.
علاوه بر در نظر گرفتن شرایط خاص فوق موارد زیر نیز باید در تعیین محل پناهگاه،مطمح نظر قرار گیرد:
- احداث پناهگاه در آب های تحت الارضی مجاز نمی باشد.
- سطح زیرین شالوده پناهگاه می باید حداقل 50 سانتیمتر از بالاترین سطح آب زیرزمینی فاصله و در سطح فوقانی آن قرار گیرد.
- مدفون بودن سازه در زیر زمین الزامی بوده و درصورت عدم امکان (به علت بالا بودن سطح آب زیرزمینی یا وجود آب های تحت الارضی) به صورت نیمه مدفون یا سطحی احداث خواهد شد.
- درمواردی که سازه به صورت نیمه مدفون و یا در سطح زمین احداث می گردد خاک مناسب به ارتفاع 2 متر برای پوشش و استتار سازه در نظر گرفته می شود.
- برحسب اهمیت سازه و درجه حفاظت مورد نیاز، از سپرهای انفجاری و حفاظتی استفاده می گردد. این سپرها در سطوح مایل خاکریز روی سازه اجرا می گردد.
- ضرورت دارد کلیه پناهگاه های عمومی الزاماً چند منظوره طرح گردند.
- منظور ثانویه از احداث پناهگاه می باید در طراح، مکان یابی پناهگاه و موقعیت آن مدنظر قرار گیرد.
- در حالتی که بنا بر ضرورت استفاده ثانویه، قسمت از پناهگاه توسط اجناس و لوازم غیر پناهگاهی اشغال گردد لازم است این اجناس قابلیت جابه جائی سریع و تخلیه را ( حداکثر به مدت 24 ساعت) داشته باشد.
- استفاده های ثانویه نمی تواند شامل طرح هایی باد که باعث به وجود آمدن مواد آتش زا، شیمیایی، انبار مواد خطرناک و یا سمی و… در پناهگاه گردد.
- استتار پناهگاه های مدفون، نیمه مدفون و سطحی با همگون نمودن خاکریز روی پناهگاه با محیط اطراف و یا به کارگیری تمهیدات مناسب الزامی می باشد.
