تفاوت اقاله و فسخ با هم و نحوه طرح دعوا در هر کدام آن ها چگونه است؟

در حقوق ایران انحلال ( عقد لازم) ممکن است به سبب زیر حاصل گردد:

• اقاله (تفاسخ)
• فسخ
• انفساخ

عقد لازم

مطابق با ماده 185 قانون مدنی عقد لازم آن است که هیچ یک از طرفین معامله حق فسخ آن را نداشته مگر در موارد معینه

اقاله

• عبارتست از تراضی دو طرف قرارداد برای انحلال آن.
• اقاله در واقع نوعی قرارداد جدید است برای بر هم زدن عقد قدیم و به همین جهت آن را تفاسخ نیز گویند.
• تفاسخ یعنی فسخ دو جانبه عقد که با رضایت و موافقت فروشنده صورت می گیرد به عنوان مثال شخصی اتومبیلی را می خرد و با رضایت و موافقت فروشنده آن را پس داده و پول خود را از او مسترد می دارد.

نکات قانونی اقاله

• ماده ۲۸۳ قانون مدنی – بعد از معامله، طرفین می توانند به تراضی آن را اقاله و تفاسخ کنند.
• ماده ۲۸۴ قانون مدنی- اقاله به هر لفظ يا فعلی واقع می شود که دلالت بر به هم زدن معامله کند.
• ماده ۲۸۵ قانون مدنی- موضوع اقاله ممکن است تمام معامله واقع شود يا فقط مقداری از مورد آن‌.
• ماده ۲۸۶ قانون مدنی- تلف يکی از عوضين، مانع اقاله نيست. در اين صورت به جای آن چيزی که تلف شده است، مثل آن در صورت مثلی ‌بودن و قيمت آن در صورت قيمی ‌بودن داده می شود.
• ماده ۲۸۷ قانون مدنی- نماآت و منافع منفصله که از زمان عقد تا زمان اقاله در مورد معامله حادث مي‌شود، متعلق به کسي است که به واسطه‌ عقد مالک شده است اما نماآت متصله متعلق به کسی است که در نتيجه‌ اقاله، مالک مي‌شود.
• ماده ۲۸۸ قانون مدنی- اگر مالک، بعد از عقد در مورد معامله تصرفاتی کند که موجب ازدياد قيمت آن شود، در حين اقاله به مقدار قيمتی که به سبب عمل او زياد شده است، مستحق خواهد بود.

عناصر عقد اقاله

1. وجود عقد نخست؛ در توضیح این مطلب باید گفت که اقاله، عقد دوم محسوب می‌شود که موضوع آن از بین رفتن عقد نخست با تراضی (توافق) طرفین است. بنابراین یکی از عناصر عقد اقاله، وجود عقد نخست است.
2. عقد نخست باید از عقود لازمه باشد یا از یک طرف لازم باشد .
3. تراضی؛ اسقاط تعهدات ناشی از عقد نخست به تراضی (از طریق توافق) در عقد دوم لازم است.

انواع اقاله

• اقاله اجل دین
• اقاله بعد از تلف
• اقاله بعد از عمل به شرط
• اقاله بعد از عیب و بعد از نقل
• اقاله بعض
• اقاله تقسیم
• اقاله حواله
• اقاله ضمان
• اقاله فضولی
• اقاله قهقرایی
• اقاله وراث
• اقاله وقف

شرايط صحت اقاله

• قصد و رضاى طرفين
• اهليت دو طرف
• معلوم و معين بودن موضوع اقاله

فسخ

• فسخ یعنی داشتن مجوز قانونی یا قراردادی برای هر یک از دو طرف عقد جهت بر هم زدن عقد لازم
• فسخ را خیار فسخ نیز گویند.

تفاوت اقاله و حق فسخ

• به‌كارگيرى حق فسخ يك‌سويه است و تنها دارنده آن مى‌تواند آن را به كار بندد؛ هرچند طرف ديگر ناراضى باشد. اما در اقاله دو طرف عقد براى فسخ معامله باید با يكديگر توافق كنند و به آن رضايت دهند
• اقاله با نبود هيچ خيار و حق فسخى به كار بسته مى‌شود و در واقع مستقيل (خواهان اقاله) نباید حق خيار داشته باشد.زيرا اگر وى خيارى داشت، ديگر به اقاله معامله نيازمند نبود و خيار خود را به كار مى‌گرفت
• برخلاف حق فسخ و خيارات كه نيازمند سبب قانونى (شرعى) يا قراردادى است، اقاله به سبب ويژه‌اى نياز ندارد و هرگاه دو طرف، بر نقض و ازاله (از بین رفتن) معامله رضايت دهند، معامله و قرارداد نيز از بين مى‌رود و پايان مى‌پذيرد.
• فسخ از ایقاعات به شمار می‌آید اما اقاله از عقود.اقاله عقدی است همراه با توافق و رضایت به همراه اراده طرفین و موضوع آن از بین رفتن عقد نخست است؛ در حالی که فسخ به علت قانونی است و شاید رضایت طرف دیگر حائز اهمیت نباشد.
• اقاله را می‌توان با توافق طی سند عادی یا رسمی اجرا کرد اما در فسخ حکم دادگاه منبعث از جواز قانونی اصل صحت آن است.
• اقاله با انعقاد عقد دوم صورت می‌گیرد اما فسخ عقد دوم ندارد.

آخرین ویرایش: 1399/04/21

شماره ویرایش: دوم

بیشتر بدانیم:

1. انواع تضمین قراردادها و نکات کلیدی آن ها
2. تفاوت مسئولیت مدنی با مسئولیت قراردادی
3. معرفی برخی عبارات پر کاربرد در قراردادها ویژه مهندسین
4. نکات کلیدی قرارداد مشارکت در ساخت از دیدگاه حقوق مهندسی
5. فرم ها و چک لیست هاي ضروري براي مهندسین ناظر ،طراح و مجری
6. محاسبات سرانگشتی ویژه مهندسین عمران
7. مشاوره مهندس ناظر