مبحث اول مقررات گودبرداری و ایمن سازی-آیین نامه و مقررات حفاظتی کارگاه ساختمانی
مبحث اول مقررات گودبرداری و ایمن سازی-آیین نامه و مقررات حفاظتی کارگاه ساختمانی
مبحث اول : آیین نامه و مقررات حفاظتی کارگاه های ساختمانی (وزارت کار و امور اجتماعی)
ضوابط مربوط به گودبرداری در فصل دوم آیین نامه مذکور تحت عنوان «گودبرداری» درج شده است که عینا در اینجا ذکر می شود.
قسمت اول : تعاریف
تجهیزات : تجهیزات و وسائل مورد نیاز در گودبرداری عبارتند از : نردبان ها، معابر کار، نرده ها، موانع استحفاظی، شمع و سپرها، مهارها و سایر تجهیزات ایمنی مشابه که برای حفاظت کارگران در مقابل حوادث به کار برده می شود.
قسمت دوم : کلیات
ماده ۵۱ : قبل از شروع گودبرداری درخت یا تخته سنگ و یا سایر موانع مشابه را که ممکن است موجب وقوع حادثه گردد، باید از محل کار خارج کرد.
ماده ۵۲٫ اگر احتمال خطری نسبت به پایداری ساختمان های مجاور به علت گودبرداری باشد، باید ایمنی آن ها به وسیله شمع و سپر لازم و مهار کردن ساختمان ها و شمع کوبی زیر پایه ها به طور مطمئن تامین گردد و این عوامل حفاظتی بایستی تا رفع خطر مرتبا به وسیله اشخاص ذیصلاح بازدید شود تا موجبات حفاظت موثر ساختمان های مجاور تامین باشد.
ماده ۵۳٫ بعد از وقوع بارندگی، طوفان، زلزله و سیل باید دیواره های محل گودبرداری بازدید شود تا در محل هایی که خطر لغزش یا ریزش افزایش یافته است، وسائل استحفاظی تعبیه و یا تقویت گردد.
ماده ۵۴٫ قبل از قرار دادن وسائل مکانیکی از قبیل جرثقیل، بیل مکانیکی، کامیون و امثال آن و انباشتن خاک های حاصل از گودبرداری و مصالح ساختمانی در مجاورت لبه های بالای گود، باید شمع و سپر و مهار لازم به منظور مقاومت در مقابل بار اضافی در دیوار تعبیه گردد.
ماده ۵۵٫ دیواره های هر گودبرداری که عمق آن بیش از یک متر و بیست سانتیمتر باشد و خطر ریزش یا لغزش وجود داشته باشد، باید به وسیله شمع و سپرهای محکم و یا چوب بست کافی نگهداری شود، مگر اینکه این دیواره ها دارای شیب مناسب (بیش از زاویه پایدار شیب خاکریزی) باشد.
ماده ۵۶٫ هرگاه دیوار جهت محافظت یکی از دیواره های گودبرداری مورد استفاده قرار گیرد، در صورتی که دیواره ها ناپایدار باشد، باید به وسیله مهارهای لازم پایداری آن تامین شود.
ماده ۵۷٫ شمع و سپرهای موقتکه برای ساختمان، دیوار حائل قرار داده شده قبل از حصول اطمینان از استقامت کامل دیوار حائل نباید برداشته شود.
ماده ۵۸٫ اگر در مجاورت محل گودبرداری کارگرانی مشغول به کار دیگری باشند، باید اقدامات لازم برای ایمنی آنان معمول گردد.
ماده ۵۹٫ غیر از مواردی که گودبرداری در زمین های سنگی یا دج انجام می شود، در صورتی که گودبرداری پایین تر از پی های بنیان ساختمان یا دیوارهای حائل انجام گیرد، باید نسبت به پایداری آن ها اقدام لازم به عمل آید تا از ریزش دیواره های مجاور جلوگیری شود.
ماده ۶۰٫ در زیر کناره های گودبرداری نبایستی هیچ گونه عملیات حفاری انجام شود مگر آنکه زیر آن به اندازه کافی شمع کوبی شده باشد.
ماده ۶۱٫ در مواردی که گودبرداری در مجاورت خطوط راه آهن –شاهراه ها و یا مراکزی که تولید ارتعاش می نماید- انجام می گردد، باید تدابیر احتیاطی کافی برای جلوگیری از ریزش اتخاذ گردد.
ماده ۶۲٫ مصالح حاصل از گودبرداری نباید به فاصله کمتر از نیم متر از لبه گود ریخته شود.
ماده ۶۳٫ برای ورود و خروج کارگر در محل گودهایی که عمق آن بیش از شش متر باشد، باید برای هر شش متر یک سکو یا پاگرد برای نردبان ها، پله ها و راه های شیب دار مروبط پیش بینی گردد. این سکوها یا پاگردها بایستی به وسیله جان پناه یا نرده هایی محافظت شود.
ماده ۶۴٫ در محل هایی که احتمال سقوط اشیاء به محل گود می رود باید موانع حفاظتی لازم برای جلوگیری از وارد شدن آسیب به کارگران پیش بینی گردد.
قسمت سوم : حفاظت عمومی
ماده ۶۶٫ کلیه معابر عمومی که از کناره یا وسط محل گودبرداری می گذرد باید دارای نرده یا حفاظ های چوبی مطمئنی باشد و علاوه بر آن در طرف یا طرفین معابر ماشین رو گذرگاه های موقت و مستحکم برای عبور و مرور ساخته شود. مصالح حاصل از گودبرداری نباید در پیاده روها و معابر انباشته شود.
ماده ۶۷٫ در مواردی که حفاری در زیر پیاده روها ضروری باشد، باید قبلا شمع های لازم که قادر به تحمل ۶۰۰ کیلوگرم فشار بر متر مربع باشد، در زیر آن قرار گیرد.
ماده ۶۸٫ اگر برای ایجاد راهروها و یا حفاظت راهروهایی که بیش از ۲ متر از سطح زمین ارتفاع دارند، از الوار استفاده می شود. الوارها باید به موازات طول راهرو گذارده و به یکدیگر متصل شده باشند.
ماده ۶۹٫ روی سطوح شیبدار که با الوار ساخته می شود، برای جلوگیری از لغزش عابرین باید لایه های متناسب در فواصل معین نصب گردد.
ماده ۷۰٫ در محوطه خاکبرداری باید یک نفر نگهبان مسئول ورود و خروج کامیون ها باشد و نیز باید برای آگاهی مردم علامت خطر یا احتیاط در اطراف محوطه کار نصب گردد.
ماده ۷۱٫ شب ها کلیه پیاده روها و معابر باید به اندازه کافی روشن باشد و برای ایمنی عابرین پیاده چراغ های احتیاط در اطراف محوطه کار نصب گردد.
ماده ۷۲٫ باید از عبور و مرور اشخاص متفرقه در قسمت هایی که بیل مکانیکی یا انواع جرثقیل و سایر وسائل مشابه کار می کند، جلوگیری به عمل آید مگر آنکه اطراف این وسائل با حفاظ ها و و موانع و سرپوش های لازم محفوظ شده باشد.
قسمت چهارم : شمع و سپر و مهار
ماده ۷۳٫ برای جلوگیری از ریزش دیواره های گود، دیوارهای حائل، شیارهای عمیق، کانال ها و امثال آن ها باید شمع و سپر و مهارهای کافی و متناسب به کار برده شود.
ماده ۷۴٫ چوب هایی که برای شمع، سپر و مهار به کار می روند، باید از نوع چوب های محکم دارای ابعاد کافی بوده و فاقد هرگونه ترک، پوسیدگی و کرم خوردگی باشد.
ماده ۷۵٫ ضخامت تخته سپرهای چوب بست نباید از ۵ سانتیمتر کمتر باشد و این ضخامت به نسبت فشار وارده باید اضافه شود.
ماده ۷۶٫ هرگاه شمع و سپر به صورت موقت به کار برده شود، باید مفاد شرایط زیر در آن رعایت گردد :
الف) فاصله شمع ها از یکدیگر بیش از ۲٫۵ متر نباشد.
ب) زیر شمع ها پایه هایی از مصالح مناسب به ابعاد و استحکام کافی با توجه به مقاومت خاک گذارده شود.
ج) در مواردی که خاک مقاومت کافی نداشته باشد، باید با کوبیدن شمع های اضافه در زمین، مقاومت خاک را برای تحمل فشار شمع اضافه کرد.
د) انتهای شمع ها به صورت کج بریده نشود و برای استوار نمودن آن بایستی گره هایی به آن میخ شود.
قسمت پنجم : جک ها
ماده ۷۷٫ حداکثر ظرفیت جک باید روی آن در محل مناسبی به فارسی حک یا مهره شده و یا به وسائل ثابت دیگری مشخص شده باشد.
ماده ۷۸٫ جک نباید بیش از میزان حداکثر ظرفیت مشخص شده بارگذاری شود.
ماده ۷۹٫ دستورالعمل طرز کار، نگهداری، تعمیر و روغنکاری جک ها باید در اختیار شخص استفاده کننده و مورد عمل قرار گیرد.
ماده ۸۰٫ وقتی بار مورد نظر به اندازه کافی بالا برده شد، باید ضامن جک فوری به کار برده شود تا از سقوط بار جلوگیری گردد.
ماده ۸۱٫ از نظر ترک خوردگی، سائیدگی، پیچیدگی، فرسودگی قسمت ها و روغنکاری، نقاط لازم جک ها باید به ترتیب زیر به وسیله مسئول مطلعی مورد بازدید قرار گیرد :
- در مواقع استفاده دائمی یا متناوب هفته ای یک بار.
- در مواردی که جک به خارج از کارگاه فرستاده می شود، در موقع خروج و همچنین پس از اتمام کار و بازگردانیدن آن.
- بلافاصله بعد از وارد آمدن ضربه یا فشار غیر عادی.
ماده ۸۲٫ جکی که نقص فنی داشته باشد باید در روی آن علامت «خراب است» نصب شود و قبل از تعمیر به کار بردن آن مجاز نمی باشد.
قسمت ششم : راه های شیبدار و معابر
ماده ۸۳٫ عرض راه های شیبدار و معابر وسائل نقلیه نباید کمتر از ۴ متر باشد و در طرفین آن باید موانع محکم و متناسبی برای حفاظت نصب گردد، در صورتی که این حفاظ از چوب ساخته شود، قطر آن نباید از ۲۰ سانتیمتر کمتر باشد.
ماده ۸۴٫ راه های شیبدار و معابری که برای عبور کارگران و افراد به کار می رود، باید دارای نرده های حفاظتی لازم باشد.
ماده ۸۵٫ راه های شیبدار و معابر باید از لحاظ حفاظت همواره به صورت قابل استفاده و مطمئنی نگهداری شود.
ماده ۸۶٫ راه های شیبدار و معابری که در زمین های سخت (بدون استفاده از تخته های چوبی) ساخته می شود، باید بدون پستی و بلندی و ناهمواری باشد.
ماده ۸۷٫ شیب معابر نباید از ۲۰ درصد تجاوز نماید و اگر احیانا از این حد تجاوز نمود، باید برای عبور اشخاص به فاصله هر ۴۰ سانتیمتر جاپایی در طول راه ایجاد کرد.
قسمت هفتم : شیارهای عمیق
ماده ۸۸٫ در حفر گودال ها و شیارهای عمیق باید با توجه به نوع خاک اقدامات حفاظتی به عمل آید.
ماده ۸۹٫ در گودال ها و شیارهایی که عمق آن ها از یک متر بیشتر باشد، نباید کارگر را به تنهایی به کار گمارد.
ماده ۹۰٫ در کلیه حفره ها و شیارهای عمیق که کارگران در آن مشغول کار می باشند و یا رفت و آمد می کنند، باید روشنایی کافی وجود داشته باشد.
ماده ۹۱٫ در حفاری با بیل و کلنگ باید کارگران را به فاصله کافی از یکدیگر به کار گمارد.
ماده ۹۲٫ در شیارهای عمیق و طولانی که عمق آن ها یک متر یا بیشتر باشد، باید به ازای حداکثر هر ۳۰ متر طول یک نردبان کار گذارده شود. طول نردبان ها باید از کف شیار تا یک متر بالای زمین باشد.
ماده ۹۳٫ امتداد شیارها در طرفی که عبور و مرور انجام می گیرد، باید روزها به وسیله پرچم های قرمز و شب ها به وسیله چراغ های خطر مشخص باشد و برای حفاظت عمومی باید در امتداد شیارها نرده یا موانع حفاظتی دیگر گذارده شود.
منبع : کتاب نظارت بر ساختمان سازی در آینه تجربه
