نکات کلیدی همبندی و دستورالعمل آن ویژه مهندسین ناظر تاسیسات برقی

همبندی چیست؟

 همبندی به معنی اتصال بخش های مختلف سیستم اتصال به زمین (ارت) به همدیگر جهت هم پتانسیل کردن بخش های مختلف تأسیسات الکتریکی در ساختمان می باشد.
مهندس ناظر برق در پروژه می بايست هم بندی را کنترل و گزارش نماید.

سیستم همبندی در پی و ستون اتصال  سیم مسی به میله گردها توسط بست های مسی میله ارت کوبیده می شود سیستم همبندی به آن متصل می شود و در آخر به چاه ارت متصل می شود.

هم بند کردن در چه بخش هایی از ساختمان انجام می شود؟

بر اساس مبحث 13 مقررات ملی، در هر ساختمان کلیه قسمتهای زیر باید از نظر الکتریکی به یکدیگر متصل (همبندی)  گردند.

1. قسمت های اصلی فلزی ساختمان، مانند اسكلت فلزی و آرماتورهای بتن (در صورت امكان)
2. هادی حفاظتی كليه وسايل و دستگاه های نصب ثابت و هادی های حفاظتی پريزها در سرويس های بهداشتی می بايست برای هم ولتاژ كردن هم بندی اضافی انجام شود همين هم بندی موارد زير را شامل می شود:
   • وان يا زير دوشی فلزی
   • لوله های آب سرد و گرم
   • بدنه های هادی وسائل نصب ثابت
   • لوله های فلزی فاضلاب
   • لوله های گاز، حرارت مركزی يا هر نوع لوله ديگر
   • هادی های حفاظتی مدارهای پريز و روشنائی
3. در آشپزخانه بايد برای هم ولتاژ كردن هم بندی اضافه انجام شود، اين هم بندی بايد موارد زير را شامل شود:
   يخچال، اجاق گاز، قفسه بندی فلزی، ظرفشوئی (سينك)، هر نوع وسايل برقی، لوله هایآب سرد و گرم، لوله های فاضلاب، لوله های حرارت مركزی، اجزای فلزی ساختمان ازجمله ستون ها، هادی های حفاظتی مدارهای پريز و روشنائی.

1- کابل اصلی ارت

2- سیم نول(N)

3- لوله های اصلی فلزی آب

4- لوله های اصلی گاز

5- لوله های قایم (رایزرها) تأسیسات از هر نوع

6- قسمتهای اصلی فلزی ساختمان مانند: اسکلت فلزی و آرماتورهای بتن مسلح

7- الکترودهای اصلی و فرعی اتصال زمین

مراحل انجام همبندی قبل از بتن ریزی

اجرای همبندی ساختمان باید قبل از بتن ریزی و همزمان با اجرای شالوده ساختمان (فونداسیون) و در همه طبقات ساختمان اجرا شود.

• اجرا در شالوده: در شالوده (فونداسیون ساختمان بایستی تمامی شناژهای ارتباطی همبند شوند. منظور از شناژ، محوری است که همه ستون های ساختمان را به هم متصل می کند.
• اجرا در ستون ها: در تمامی طبقات، ستون های واقع در گوشه های ساختمان، یکی از ستون های راه پله، تمام ستون های خرپشته و موتورخانه و در هر ۲۰ متر از طول و عرض ساختمان، شبکه همبند باید به همدیگر متصل شود.
• اجرا در سقف ها:در سقف ساختمانها، شناژها و تیرهای فلزی دورتادور سقف، دورتادور آسانسور، یکی از شناژها و یا تیرهای فلزی در حمام، دستشویی، آشپزخانه، آبدارخانه و سایر فضاهایی که به طور معمول در کف آنها آبریزی می شود، همچنین شناژها و یا تیرهای فلزی در طول و عرض ساختمان، حداقل در هر ۲۰ متر، بایستی همبندی صورت گیرد
• اجرا در بام ساختمان: در پشت بام ساختمان (آخرین سقف) تمامی شناژها و تیرهای فلزی، مانند فونداسیون باید با هادی همبند، همبندی شود
• اجرا در سقف خرپشته و سقف موتورخانه های اسانسور: تمامی شناژها و تیرهای فلزی دورتادور سقف خرپشته و سقف موتورخانه آسانسور باید به شبکه همبندی متصل شود

مراحل انجام همبندی بعد از بتن ریزی

• اجرا در فونداسیون، سقف ها: در صورتی که همبندی قبل از بتن ریزی در فونداسیون و سقفها انجام نشده باشد، باید با سیم مسی بدون روکش غیر افشان با سطح مقطع ۱۶mm شبکه همبند را بر روی سطح بتن اجرا نموده و آن را به نزدیک ترین شبکه همبند در دسترس متصل نمود.
• اجرا در ستون ها: در صورتی که همبندی در یکی از ستون های طبقات ساختمان، خرپشته و یا موتورخانه آسانسور قبل از بتن ریزی انجام نشده باشد، ارتباط شبکه همبند بین طبقات بالا و پایین قطع می شود، لذا باید یک رشته سیم مسی با سطح مقطع ۱۶mm غیرافشان (با روکش و یا بدون روکش) در کنار ستونهای موردنظر قرار داده و آنها را به شبکه همبندی طبقه بالاتر و همچنین طبقه یا طبقات پایین تر متصل نمود.

همبندی اسکلت های فلزی

• در سازه های اسکلت فلزی که تیرها و ستون ها با استفاده از پیچ و مهره به یکدیگر متصل شده اند، برای ایجاد اتصال الکتریکی مطمئن بین قطعات فلزی شبکه همبند از یک قطعه سیم مسی رابط استفاده می شود.
• البته اتصالات جوشی قطعات فلزی از نظر اتصال الکتریکی مطمئن بوده و نیاز به اتصال اضافی ندارد.
• سیم رابط که به قطعات فلزی متصل می شود، جوش ترمیک داده شده با دو سر آن را کابلشو زده و با دو عدد پیچ جوش کاری شده به قطعات متصل شود.

بخش های هم بندی

بطور کلی و خلاصه همبندی به دوبخش هم بندی اصلی و اضافی تقسیم می شود که در ادامه تشریح می گردد.

1. هم بندی اصلی برای هم ولتاژ كردن
2. هم بندی اضافی برای هم ولتاژ كردن

1.هم بندی اصلی برای هم ولتاژ كردن

يك هادی هم بندی اصلی بايد کليه قسمت های زير را از نظر الكتريکی به يكديگر وصل كند

• هادی حفاظتی اصلی
• هادی اتصال به زمين
• لول های اصلی فلزی آب
• لوله های اصلی گاز
• لوله های قائم (رايزرها) تأسيسات از هر نوع
• قسمت های فلزی اصلی ساختمان مانند اسكلت فلزی و آرماتورهای بتن.

2.هم بندی اضافی برای هم ولتاژ كردن

هم بندی اضافی برای هم ولتاژ كردن بايد كليه قسمت های … را كه به طور همزمان در دسترسند در بر گيرد از جمله:

• كليه نرده ها و پلكان و قسمت های فلزی استخر
• كليه بدنه های هادی دستگاه ها و لوازم و غيره كه به صورت ثابت نصب شده باشند.
• قسمت های هادی بيگانه از هر نوع

---

تصویر مدار همبندی

• مواد كاهنده مقاومت نسبت به نمك و ذغال ارجح می باشد.
• مقاومت مجاز سيستم اتصال زمين فشار ضعيف حداكثر 2 اهم می باشد.
• قسمت های فلزی اصلی ساختمان مانند اسكلت فلزی و آرماتورهای بتن بايد به چاه ارت متصل گردد.

---

سطح مقطع میله گرد همبندی

---

همبندی در ساختمانهای مسکونی

• یکی از دلایل مهم توجه به همبندی از طرف مهندسان برق، همه گیر شدن استفاده از ساختمانهای مسکونی با سازه های بتنی است روشی که قبلا برای ایجاد اتصال زمین و برای سیستم صاعقه استفاده شده است.
• سیستم الکترود زمین مستقل (بدون توجه به اجزای ساختمان برای سیستم الکتریکی بود) این سیستم زمین شامل صفحه فلزی دفن شده، میله کوبیده شده، تسمه فلزی دفن شده و زره کابل است.
• در این روش سنتی از تشکیل همبندی صرف نظر شده و برای حفاظت در برابر صاعقه نیز یک سیستم مستقل نزولی با استفاده از هادی های مخصوص ایجاد شده است و در نهایت به سیستم الکترود زمین مستقل مخصوص صاعقه گیر متصل می شد.
• برای حفاظت بیشتر یک همبندی بین دو سیستم الکترود زمین نیز ایجاد میشود. استفاده از بتن به عنوان الكترود ایجاد همبندی بسیار مهم و مقرون به صرفه است اگر چه در برخی موارد ممکن است به علت بی توجهی به بتن از نظر عبور جریان های مربوط به اتصال کوتاه یا صاعقه صدمه ای شدید به آن وارد شود. سیستم همبندی از نظر استقامت مکانیکی دارای عمر طولانی بوده و نیاز به نگهداری بالایی ندارد.

---

مزایای اجرای همبندی

• مطمئن ترین روش جلوگیری از برق گرفتگی ناشی از تماس غیرمستقیم
• حفاظت از آسیب دیدن تجهیزات الکترونیکی، مخابراتی و اتوماسیون
• کاهش اثرات الکتریسیته ساکن
• ایجاد مسیرهای موازی برای هدایت جریان صاعقه به سمت زمین و جلوگیری از آسیب های ناشی از آن بر روی اشخاص و تجهیزات الکتریکی
• وسایل حفاظتی به کمک همبندی اضافی
• بالا بردن ضریب اطمینان عملکرد وسایل حفاظتی به کمک همبندی اضافی

---

دستور العمل طراحی و اجرای همبندی در ساختمانها

دستور العمل طراحی و اجرای همبندی در ساختمانها که بر اساس ماده پ-1-4-7-1 مبحث سیزده مقررات ملی ساختمان و در راستای افزایش ضریب ایمنی و جلوگیری از برق گرفتگی در ساختمان تدوین شده است.

دانلود دستورالعمل همبندی ساختمان

---

گزارش مرحله همبندی مهندسین ناظر

موارد ضروری  جهت بررسی در گزارش مرحله همبندی:

• همبندی فونداسیون
  در مرحله همبندی فوندانسیون توجه کنید که اگر پی ساختمان، یکپارچه است باید سیستم اتصال زمین قبل از اجرای همبندی فوندانسیون اجرا شود.
  سطح مقطع یا قطر هادی همبندکننده (میلگرد و…) به درستی انتخاب شده است؟
  با استفاده از جوش یا کلمپ استاندارد اتصالات انجام شده است؟
  اتصالات در دو‌راهی، سه‌راهی، چهارراهی و در نقطه اتصال دو هادی همبندکننده (میلگرد و…) به صورت صحیح اجرا شده است؟
  هادی¬های همبندکننده (میلگرد و…) به سازه متصل است؟
  تمام شناژهای ارتباطی، هادی همبندکننده (میلگرد و…) وجود دارد؟
  در تمامی ستون‌های واقع در گوشه‌های ساختمان هادی همبندکننده (میلگرد و…) وجود دارد؟
  ‌ شناژها یا تیرهای فلزی در طول و عرض ساختمان، حداکثر 20 متر از هم فاصله دارند؟
  یکی از ستون‌های شفت راه‌پله برای ستون بالارونده و پلیت مشخص شده است؟
  یکی از شناژها یا تیرهای فلزی در حمام، دستشویی، آشپزخانه، آبدارخانه، رختشوی‌خانه و سایر فضاهایی که به طور معمول در کف آن‌ها آبریزی می‌شود، در همبندی در نظر گرفته شده است؟
  برای دیوارهای بتن یکپارچه، در صورت نیاز فضایی برای لوله‌کشی برق در نظر گرفته شده است؟
• مرحله همبندی سقف
  تمام مواردی که در فوندانسیون عنوان شد در این قسمت هم باید چک شود. دو تفاوت عمده در همبندی سقف و فوندانسیون وجود دارد.
  1- پلیت ها فقط در فوندانسیون در ستون ها اجرا می شود
  2- فقط میلگرد همبندی در دور تا دور ساختمان و دور تا دور راه پله نیاز است.
  
• موارد همبندی پشت‌بام
  پشت بام، همبندی مانند فوندانسیون در همه قسمتهایی که میلگرد رد شده وجود دارد.
  سطح مقطع هادی همبندکننده (میلگرد و…) به درستی انتخاب شده است؟
  جوش یا کلمپ استاندارد برای اتصالات استفاده شده است؟
  اتصالات در دوراهی، سه‌راهی، چهارراهی و در نقطه اتصال دو هادی همبندکننده (میلگرد و…) به صورت صحیح اجرا شده است؟
  به سازه هادی‌های همبندکننده (میلگرد و…)  متصل است؟
  هادی همبندکننده (میلگرد و…)  از تمامی ستون‌ها در خرپشته و موتورخانه آسانسور عبور کرده است؟
  پلیتی جهت اجرای همبندی اضافی درپشت بام اجرا شده است؟
  
• تست همبندی
  مقدار اهم اندازه گیری شده است.باید تست پیوستگی و همبندی در این بخش انجام شود و در گزارشات مرحله همبندی ذکر شود.تست پیوستگی، برای همبندی باید انجام شود.
  

---

آخرین ویرایش: 1401/10/13

شماره ویرایش: دوم

بیشتر بدانیم:

1. فرم ها و چک لیست هاي ضروري براي مهندسین ناظر ،طراح و مجری
2. محاسبات سرانگشتی ویژه مهندسین عمران
3. مشاوره مهندس ناظر